Του Γεωργίου Μάτσου
Πυρήνας του φιλελευθερισμού είναι η προστασία των ατομικών δικαιωμάτων έναντι της κρατικής παρέμβασης. Κεντρικό φιλελεύθερο δικαίωμα είναι το δικαίωμα στην ιδιοκτησία. Η φορολογία καθορίζει, ως επίκεντρο του επεμβατισμού του κράτους, τον βαθμό φιλελευθερισμού κάθε οικονομίας.
Ο φιλελευθερισμός δεν σχετίζεται κατ’ ανάγκη με την τήρηση των νόμων: Αν οι συνθήκες γίνονται καταπιεστικές, ξεσπούν φιλελεύθερες επαναστάσεις. Χαρακτηριστικότερες: Η γαλλική (1789), η αμερικανική (1776), με φορολογική μάλιστα αφορμή, καθώς και οι ευρωπαϊκές του 1848, που οδήγησαν στην κατάργηση της δουλοπαροικίας, του φορολογικού καθεστώτος των αγροτών για περίπου 1.400 χρόνια, από τις απαρχές του Μεσαίωνα.
Αν σε μια οικονομία υπάρχει εκτεταμένη φοροδιαφυγή, παύει να είναι φιλελεύθερη; Ασφαλώς και όχι. Αντιθέτως. Η εκτεταμένη φοροδιαφυγή οφείλεται σε δύο κυρίως λόγους. Ο πρώτος είναι η έλλειψη συναίνεσης στην επιβολή των φόρων, δηλαδή, η επιβολή περισσότερων φόρων από όσους είναι διατεθειμένη η οικονομία να πληρώσει. Δεν έχει σημασία μόνον η αντικειμενική φοροδοτική ικανότητα, αλλά και η υποκειμενική διάθεση των φορολογουμένων. Οι Αμερικανοί άποικοι μπορούσαν να πληρώσουν τον φόρο στο τσάι που τους επέβαλε η Αγγλία, όμως δεν ήθελαν. Έτσι ξέσπασε η αμερικανική επανάσταση.
Πρέπει το κράτος να ρωτάει τους φορολογούμενους αν θέλουν να πληρώσουν κάποιο φόρο; Προφανώς! Η αμερικανική επανάσταση έθεσε τη βασική αρχή που υιοθέτησε σταδιακά σχεδόν όλος ο πλανήτης: No taxation without representation. Καμία φορολογία δεν επιβάλλεται χωρίς εκπροσώπηση των φορολογουμένων, που συναποφασίζουν με την κυβέρνηση. Στην Ελλάδα υπάρχει η συνταγματική πρόβλεψη επιβολής των φόρων αποκλειστικά από τη Βουλή, ασχέτως εάν, λόγω του πρωθυπουργοκεντρικού κομματικού συστήματος, η υποχρέωση αυτή έχει εν μέρει εκφυλιστεί.
Δεύτερη αιτία φοροδιαφυγής σε συνθήκες φιλελευθερισμού, είναι η αδυναμία ελέγχου εκ μέρους του κρατικού μηχανισμού. Αν η κυβέρνηση έχει παράπονο από τον βαθμό φοροδιαφυγής της οικονομίας, το πρώτο και κύριο που θα έπρεπε να κάνει, θα ήταν να ζητήσει την παραίτηση του αρμόδιου για τον κρατικό φορολογικό μηχανισμό, δηλαδή του κυρίου Πιτσιλή, αρμόδιου για την καταστολή της φοροδιαφυγής από το 2016. Δεν είναι δυνατόν σήμερα, έτος 2023 με τις τόσες δυνατότητες του κράτους και με την εμπειρία που αυτό έχει αποκτήσει από την εφαρμογή των τεκμηρίων, της πληροφορικής κλπ., το κράτος να μην γνωρίζει πώς ακριβώς ζουν οι 170.000 φορολογούμενοι που δηλώνουν μηδενικά έσοδα ή ζημίες. Έχουν άλλα εισοδήματα; Είναι μητέρες που υποαπασχολούνται όσο μεγαλώνουν παιδιά; Είναι στο όριο της σύνταξης και θέλουν να συμπληρώσουν ένσημα; Ή φορολογούνται αποκλειστικά με βάση τα τεκμήρια, άρα κάτι δεν πάει καλά; Μήπως το κράτος απλώς δεν θέλει να αναλύσει τους λόγους που δηλώνονται ζημίες ή μηδενικό εισόδημα;
Οι δύο παραπάνω λόγοι ύπαρξης της φοροδιαφυγής (έλλειψη συναίνεσης στη φορολογία και αδυναμίες του κρατικού μηχανισμού) δεν αποκλείεται να συμπλέκονται. Τούτο συμβαίνει ιδίως όταν οι φορολογικοί έλεγχοι διαπιστώνουν ότι όντως ο μικρο-φοροφυγάς "δεν βγαίνει" οικονομικά για τη συντήρηση του εαυτού του και της οικογένειάς του και μένουν σε μια επιφάνεια τήρησης διαδικασιών και επιβολής προστίμων, που δεν αγγίζουν την ουσιαστικώς διαπραττόμενη φοροδιαφυγή στον πυρήνα της. Όταν σε μια οικονομία δεν υπάρχει κατά βάθος συναίνεση π.χ. για καταβολή ΦΠΑ στους μικρο-επαγγελματίες από τους πελάτες τους (δηλαδή: από όλη την κοινωνία), ούτε για 36% φορολογία από τις 30.000 ευρώ και για 44% από τις 40.000 ευρώ, αυτή η έλλειψη συναίνεσης επιδρά και στον κρατικό μηχανισμό, που θα κάνει τα "στραβά μάτια" (χωρίς καν ανάγκη διαφθοράς), όσο κι αν διακηρύσσεται η "άτεγκτη πάταξη" της φοροδιαφυγής.
Είναι λοιπόν η φοροδιαφυγή "φιλελεύθερη"; Ασφαλώς και όχι. Είναι όμως μια κατάσταση περισσότερο επιθυμητή, από φιλελεύθερης απόψεως, σε σχέση με τη φορολογική καταπίεση. Για τον φιλελευθερισμό, η διαβάθμιση των καταστάσεων έχει ως εξής: α) Το ιδανικό: πλήρης φορολογική συμμόρφωση βάσει συναίνεσης για το ύψος των φόρων. β) Ανοχή στη φοροδιαφυγή, ώστε να μην πληγούν οι ατομικές οικονομικές ελευθερίες. γ) Οικονομική καταπίεση για την άνευ όρων "πάταξη" της φοροδιαφυγής.
Το φιλελεύθερο κράτος δεν μπορεί να πάει από την κατάσταση "β" στην κατάσταση "γ" με πρόσχημα την επιδίωξη της κατάστασης "α", χωρίς να παύσει να είναι φιλελεύθερο. Όχι μόνον δεν θα φτάσει στην κατάσταση "α", αλλά, αντιθέτως, η καταπίεση των φορολογουμένων ουδέποτε θα οδηγήσει σε φορολογική συμμόρφωση, εάν λείπει η συναίνεση στην επιβολή των φόρων και συνακόλουθα αδυνατεί ο κρατικός μηχανισμός φορολογουμένων να επιβάλει συμμόρφωση. Το ότι η φοροδιαφυγή μπορεί πάντοτε να γίνει ριζοσπαστικότερη, αποδείχθηκε από την εκτεταμένη παραοικονομία που λειτουργούσε στα σοβιετικά καθεστώτα του Ψυχρού Πολέμου.
Φορολογική συμμόρφωση σημαίνει λοιπόν ότι οι φορολογούμενοι συναινούν στην πληρωμή των φόρων, αλλά και ότι η συμμόρφωση υποβοηθείται από έναν αποτελεσματικό κρατικό μηχανισμό. Μόνον το δεύτερο δεν αρκεί. Ουδέποτε θα υπάρξει πλήρης συμμόρφωση χωρίς στοιχειώδη συναίνεση των φορολογουμένων.
Η φορολογική καταπίεση είναι κατάσταση πραγματική, που δεν μπορεί να καλυφθεί με σοφιστείες του τύπου "δεν γίνεται να βγάζεις λιγότερα από υπάλληλο". Η κυβέρνηση νομίζει ότι ο ξεσηκωμός των ελευθέρων επαγγελματιών οφείλεται στην επιθυμία τους να συνεχίσουν να φοροδιαφεύγουν. Τη δοξασία αυτή, όμως, αντιστρατεύεται η ευχέρεια με την οποία οι ίδιοι φορολογούμενοι ανέχθηκαν το τέλος επιτηδεύματος των 650 ευρώ και τη φορολογία τους από το πρώτο ευρώ. Η αυτοκατανόηση όχι μόνον της κοινωνίας, αλλά και των ίδιων των ελευθέρων επαγγελματιών ότι κάποια δομική φοροδιαφυγή του μικρο-επαγγελματία όντως υπάρχει, οδήγησε στη σιωπηρή τους συναίνεση στις δύο αυτές τεκμαρτές επιβαρύνσεις.
Όταν όμως το φορολογικό νομοσχέδιο στην ουσία αυξάνει το τέλος επιτηδεύματος από τα 650 ευρώ σε 2.310,62 για τον επαγγελματία 12ετίας και άνω (ήτοι, για τη συντριπτική πλειονότητα), το όριο της οικονομικής, πολιτικής και κοινωνικής ανοχής ξεπερνιέται βάναυσα. Ο φόρος αυτός αντιστοιχεί σε φορολογητέο εισόδημα μισθωτού με δύο παιδιά ύψους 21.180,79 ευρώ, είτε εισπράξει είτε όχι έστω και ένα ευρώ ο ελεύθερος επαγγελματίας. Η συναίνεση "του φοροφυγά" για το τέλος επιτηδεύματος και τη φορολογία από το πρώτο ευρώ παύει να υπάρχει και μάλιστα πολύ δραματικότερα από ό,τι φαντάζονται οι εμπνευστές του νομοσχεδίου.
Διότι δεν πλήττει μόνον περιουσιακά το φορολογικό νομοσχέδιο τους επαγγελματίες. Πλήττει και την οργάνωση της ζωής τους. Ουδείς από όσους θεωρούν ότι "δεν μπορεί κανείς να ζει ή να κερδίζει λιγότερα από τον κατώτατο μισθό", διερωτάται πώς ζουν πάρα πολλοί μισθωτοί σε μερική απασχόληση που εισπράττουν ομοίως λιγότερα από τον κατώτατο μισθό ή ακόμη οι δηλωμένοι ως μακροχρόνια άνεργοι. Η μερική απασχόληση του ελεύθερου επαγγελματία δεν δηλώνεται στο "Εργάνη", είναι όμως μια πραγματική κατάσταση, την οποία το φορολογικό νομοσχέδιο de facto απαγορεύει.
Ούτε είναι φιλελεύθερη η υπαγωγή των φορολογουμένων, φοροφυγάδων και μη, στην προκρούστεια κλίνη του κράτους. Ο νόμος Κατρούγκαλου απαγόρευε de facto στους επαγγελματίες να κερδίζουν περισσότερα από τον κατώτατο μισθό. Το φορολογικό νομοσχέδιο Χατζηδάκη-Θεοχάρη απαγορεύει στους φορολογούμενους να κερδίζουν λιγότερα από τον κατώτατο μισθό. Η όμοια αντιμετώπιση άνισων καταστάσεων όχι μόνον δεν είναι "φιλελεύθερη", αλλά αντιθέτως παραβιάζει καίρια πτυχή της φιλελεύθερης αρχής της ισότητας, που είναι η διαφορετική αντιμετώπιση διαφορετικών καταστάσεων – εν προκειμένω την αναλογία φορολογητέας ύλης και φόρου. Η κυβέρνηση νομίζει ότι φέρνει "ισονομία" με το νομοσχέδιο (τέτοια πίστευε και ο Μαρξ), αλλά στην πραγματικότητα κάνει ακριβώς το αντίθετο.
Δεν υπάρχει "φιλελεύθερος" τρόπος για να καταργηθεί η κορωνίδα των οικονομικών ελευθεριών έναντι του κρατικού επεμβατισμού, που είναι η συναίνεση των φορολογουμένων στο ύψος των φόρων. Όσο δεν θεραπεύεται αυτή η ελλαδική παθογένεια, τόσο θα υπάρχει φοροδιαφυγή. Όχι μόνον στους ελεύθερους επαγγελματίες, αλλά και σε πολλούς άλλους που προσποιούνται ότι ζουν με τον κατώτατο μισθό ή με ακόμη λιγότερα. Όσο το κράτος προσπαθεί να θεραπεύσει τη φοροδιαφυγή με φορολογική καταπίεση, τόσο η αντίδραση σε αυτή θα αποκτά φιλελεύθερη κοινωνική και πολιτική νομιμοποίηση.
* Ο Γεώργιος Ι. Μάτσος είναι Δ.Ν., Δικηγόρος
https://www.capital.gr/forum/thread/790 ... Id=7905503"Πως μπορεί να είμαστε 20 χρόνια πίσω από την Αμερική, χωρίς αυτή να είναι 20 χρόνια μπροστά από εμάς;"
ισραηλινοι.
