ΓΑΛΗ έγραψε: ↑12 Μαρ 2025, 21:02
Και κάτι ακόμη... για τους αντιφασκομηλάδες που χρησιμοποιούν τον Καστοριάδη κατά βούληση.
Περηφανευόμαστε ότι είμαστε απόγονοι των αρχαίων, αλλά για να μάθουμε τι έλεγαν και τι ήταν οι αρχαίοι πρέπει να προσφύγουμε σε ξένες εκδόσεις και σε ξένες μελέτες. Αυτή η ίδια στάση έκανε ασφαλώς επίσης αδύνατη τη γονιμοποίηση της λαϊκής παράδοσης και τη μεταφορά της στο χώρο της έντεχνης παιδείας, με εμφατική εξαίρεση την ποίηση. Αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι ο τεράστιος μουσικός πλούτος της λαϊκής μουσικής σε μελωδίες, ρυθμούς, κλίμακες και όργανα έμεινε νεκρός στα χέρια των νεοελλήνων συνθετών, όπως έμεινε άχρηστος και ο αρχιτεκτονικός και διακοσμητικός πλούτος της λαϊκής παράδοσης.
Τέλος, αυτή η αναφορά στα δύο μεγάλα παρελθόντα, με τον αποστειρωτικό τρόπο που ετέθη, είναι στη ρίζα της σχιζοφρενικής μας σχέσης με το δυτικοευρωπαϊκό πολιτισμό, του συνδυασμού ενός κακομοιριασμένου αισθήματος κατωτερότητας και μιας ψωροπερήφανης και αστήρικτης αυθάδειας. Έτσι παίρνουμε από τους ξένους τις BMW, τις τηλεοράσεις, τα κατεψυγμένα, κλπ, κλπ, χωρίς να μιλήσω για τα πακέτα Ντελόρ και τους βρίζουμε για την υποδούλωσή τους στην τεχνική και στον ορθολογισμό τους. Πράγματα που η Δύση βέβαια δεν περίμενε τους νεοφώτιστους ελληνορθόδοξους για να τα κριτικάρει και να τα καταγγείλει η ίδια και που δεν απαλείφονται με μια ετήσια εκδρομή στο Άγιο Όρος.
Φαντάζομαι ότι δεν περιμένετε από μένα να δώσω συνταγές για το πώς θα μπορούσαμε να υπερβούμε αυτή τη δραματική βουβαμάρα που πολιτισμικά μας χαρακτηρίζει σήμερα. Για ένα πράγμα είμαι βέβαιος: αυτό που από την ελληνική ιστορία διαδόθηκε, γονιμοποίησε τον κόσμο και παραμένει σημείο αναφοράς και πηγή έμπνευσης είναι η αρχαία ελληνική δημιουργία και η ανάδυση μέσα από αυτήν των ιδεών της αυτονομίας και της ελευθερίας.
Αν η Δυτική Ευρώπη μπόρεσε, με τη σειρά της, να μεγαλουργήσει κι αυτή επί δέκα σχεδόν αιώνες, είναι και διότι μπόρεσε να συγκροτήσει μέσα από τις δυο Αναγεννήσεις, την κλασσική εποχή, το Διαφωτισμό και τις μετέπειτα εξελίξεις, μια σχέση δημιουργικού διαλόγου κι όχι μιμητικής επανάληψης με τα αρχαία ελληνικά σπέρματα. Για μας σήμερα, αν είμαστε ικανοί να τον συγκροτήσουμε, ένας τέτοιος διάλογος που προϋποθέτει και τη βαθιά γνώση και το σεβασμό της λαϊκής μας παράδοσης δεν μπορεί παρά να είναι διπλός: και με τους αρχαίους και με την τεράστια πολιτιστική κληρονομιά της Δυτικής Ευρώπης. Όπως το ανέφερα ήδη, και αυτός ο δυτικός πολιτισμός περνάει σήμερα μια βαθιά κρίση που δεν ξέρουμε αν και πότε θα μπορέσουν οι δυτικοί λαοί να την ξεπεράσουν.
Είτε το θέλουμε είτε δεν το θέλουμε, στο ίδιο καράβι είμαστε μπαρκαρισμένοι κι εμείς και δεν εννοώ τις οικονομικές και διπλωματικές διασυνδέσεις. Αν μπορέσουμε να αφομοιώσουμε δημιουργικά τον απέραντο πολιτισμικό πλούτο που δημιούργησε η Δύση -και που περιέχει έστω και ανεπαρκώς την αρχαία ελληνική αναφορά-θα μπορέσουμε ίσως να μιλήσουμε μια πραγματικά δική μας γλώσσα και να παίξουμε την παρτίδα μας σε μια νέα πολιτιστική συμφωνία. Αλλιώς θα εξακολουθήσουμε να βράζουμε στο ζουμί μας και να καλλιεργούμε την περιθωριακή μας ασημαντότητα.
Αυτά πριν περίπου 30 χρόνια...
Και ακριβώς γι' αυτό λέω ότι είναι ήδη πολύ αργά.
Κάτι σαν βάτραχοι που συνηθίζουν σταδιακά μέχρι τη θερμοκρασία βρασμού καταλήξαμε.

Συμφωνώ απόλυτα με το κυρίως κείμενο. Η Ελλάδα έμεινε για χρόνια εγκλωβισμένη ανάμεσα σε μια επιφανειακή σύνδεση με το αρχαίο παρελθόν και σε μια άκριτη μίμηση της Δύσης, χωρίς ποτέ να καταφέρει να διαμορφώσει έναν αυτόνομο πολιτισμικό διάλογο. Η πολιτιστική και οικονομική μας αδράνεια δεν είναι τυχαία – είναι αποτέλεσμα αυτής της έλλειψης ταυτότητας και δημιουργικής σύνδεσης με τις ρίζες μας.
Καταλαβαίνω απόλυτα και την απαισιοδοξία σου. Η οικονομική κρίση του 2010 φάνηκε σαν η απόλυτη επιβεβαίωση της παρακμής, σαν η απόδειξη ότι είχαμε φτάσει στο σημείο μηδέν.
Όμως, αν κάτι με κάνει να τρέφω ελπίδες, είναι τα δεκαπεντάχρονα του 2010. Η γενιά που μεγάλωσε μέσα στη φωτιά της κρίσης, που έζησε τις συνέπειες της πολιτικής ανεπάρκειας και της κοινωνικής αδικίας. Αυτοί δεν είχαν την πολυτέλεια της αφέλειας – είδαν τις δουλειές των γονιών τους να χάνονται, το βιοτικό επίπεδο να καταρρέει, τη χώρα να παραπαίει μεταξύ εξευτελισμού και επιβίωσης.
Αλλά ακριβώς γι’ αυτό ίσως είναι αυτοί που μπορούν να κάνουν τη διαφορά. Δεν μεγάλωσαν με ψευδαισθήσεις, ούτε με το αίσθημα ότι όλα είναι δεδομένα. Έχουν μάθει τι σημαίνει αγώνας και τι σημαίνει να μην περιμένεις τίποτα έτοιμο. Και κάπου εκεί, μέσα από αυτή την εμπειρία, ίσως να βγει κάτι νέο, κάτι αυθεντικό.
Και για να είμαι ειλικρινής, είμαι ένας από αυτούς που ήταν αφελής και ζούσε μέσα στις ψευδαισθήσεις του. Μεγάλωσα πιστεύοντας ότι το σύστημα, όπως λειτουργούσε, θα συνεχιζόταν για πάντα, ότι η κρίση ήταν κάτι που συνέβαινε “κάπου αλλού”. Και όταν ήρθε η κατάρρευση, όταν η πραγματικότητα διέλυσε τις ψευδαισθήσεις μου, αντέδρασα σπασμωδικά, νευρικά, με πανικό. Κυριάρχησε μέσα μου αυτό που κουβαλούσα για δεκαετίες: η ανάγκη να σώσω το τομάρι μου.
Ίσως, όμως, η γενιά που μεγάλωσε μέσα στην κρίση να είναι διαφορετική. Ίσως να μη χρειαστεί να περάσουν από τις ίδιες ψευδαισθήσεις και μετά από το ίδιο απότομο ξύπνημα. Μπορεί να είναι ήδη αργά για το παλιό, αλλά ίσως είναι η ώρα να χτιστεί το καινούργιο.