ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΣΤΗΝ ΠΑΛΙΑ ΑΘΗΝΑ!

[The Rebel]

Το διπλάρωμα, η βόλτα με την κούρσα, το χαστούκι και οι κατακτηταί.
Πώς φλέρταραν οι άντρες τις κυρίες του σαλονιού, τις υπηρέτριες και τις μοδιστρούλες στην παλιά Αθήνα.



Αλλιώς η φιλόλογος, η ρομαντική, η μοιραία γυναίκα και αλλιώς η μοδιστρούλα, η υπηρέτρια, η μαθήτρια.
Πάντως, σε όλες τις περιπτώσεις, χρειάζεται καπατσοσύνη, εξυπνάδα, φινέτσα. Υπάρχει και η εύκολος πλευρά της υποθέσεως, η εύκολη νίκη. Αρκούν δύο κουβέντες, ένα χαμόγελο και όλα τελειώνουν κατ’ ευχήν.
Μα το δυσκολότερο σημείο όλης αυτής της μανούβρας, είναι η αρχή. Η πρώτη επαφή. Οι πρώτες λέξεις ή, στη γλώσσα του λαού, το «διπλάρωμα».



Η αρχή είναι το ήμισυ του παντός! Κι αλήθεια, πόσα δεν οφείλονται σε μια καλή αρχή…
Γι’αυτό οι εξ επαγγέλματος κατακτηταί, αυτό το προσέχουν περισσότερο απ’ οτιδήποτε άλλο, ο καθένας, βεβαίως στην τάξη του, στον κύκλο των σχέσεων του και των γνωριμιών του. Είναι «ατσίδες».
Να δείτε με τι τρόπο διαχειρίζονται την υπόθεσή τους.
Κομψή εμφάνισις. Απαραίτητο χαμόγελο στα χείλη. Ολίγη προσποιητή σκέψις, άφθονα αποσπάσματα έργων γνωστών και αγνώστων συγγραφέων που πλασάρονται με κάποια ονειρώδη έκφραση και σε στιγμές κατάλληλες ή γύρω από ένα χαμηλό μοντέρνο τραπεζάκι, όπου η φιάλη ενός ευρωπαϊκού λικέρ ρίχνει χρωματιστές ανταύγειες στην επιφάνεια του μαονένιου τραπεζιού, ενώ ένα φως χαμηλό, ένα υπόλοιπο φωτός μπορεί να πη κανείς, προσθέτει ό,τι μπορεί στην όλη υπόθεση.

«Κατακτηταί γυναικών της σειράς»



Υπάρχουν όμως και οι κατακτηταί γυναικών της σειράς. Γυναικών, που το περιβάλλον της οικογένειας τις έχει καταστήσει προσεχτικές.
Οι ειδικοί του είδους αυτού, εκμεταλλεύονται τα όνειρα, τις βλέψεις όλων των φτωχών αυτών πλασμάτων.
Ποια γυναίκα δεν θα ήθελε, για μια στιγμή, να βρεθεί μέσα σ’ ένα πλούσιο περιβάλλον, να διασχίσει τους Αθηναϊκούς δρόμους μέσα σε πολυτελή κούρσα και ν’ αντικρίσει τη λάμψη ενός δακτυλιδιού, έστω κι αν αυτό είναι φτιαγμένο από μπρούντζο και η πέτρα του μια απλή παληοκοτρώνα ή ένα βότσαλο. Κάθε τέτοια προσφορά την κολακεύει, την κάνει να πιστεύει ότι κάτι έκανε, άσχετο αν αρνείται στην αρχή.

-Δεσποινίς! ακούγεται μια φωνή κι ένα γαντοφορεμένο χέρι ανοίγει την πόρτα μιας κομψής κούρσας.
Η δεσποινίς ρίχνει αγριεμένη ματιά. Κοκκινίζει, αλλά δεν ταχύνει το βήμα της.
Η πρώτη κρούσις έγινε, έστω κι αν απέτυχε. Οι κατακτηταί του είδους αυτού έχουν μεγάλη υπομονή, γιατί είναι βέβαιοι ότι θα γίνουν κύριοι του πλάσματος που κυνηγούν.

Έχουν εμπιστοσύνη στη «ρόδα» τους.
-Δεσποινίς, έναν μικρό περίπατο;
Η δεσποινίς αυτή τη φορά δεν αγριεύει μόνον αλλά και βρίζει.
-Είσθε αναιδής! Το καταλάβατε;
Ε! αυτό είναι η αρχή της υποχωρήσεως. Αυτό περίμενε ο κατακτητής. Ν’ αγριέψη.
– Μα, δεσπονίς, μπρος σε μια τέτοια ομορφιά κι ο Θεός θα γινόταν αναιδής!
-Είστε ένα κτήνος! Και ενώ θα έπρεπε να προχωρήσει, να φύγει, να χαθεί, η δεσποινίς κάθεται και εξακολουθεί να απευθύνει ύβρεις προς τον αναιδή ιδιοκτήτη του αυτοκινήτου.

Αυτός τα ξέρει πια, αυτά τα κόλπα. Γι’αυτό και δεν τον πειράζουν σε τίποτα. Εξακολουθεί να κάθεται, λοιπόν ατάραχος και χαμογελαστός δίπλα στην κούρσα, επαναλαμβάνοντας μόνο που και που, με τα βλέμματά του φυσικά, τις προτάσεις που μιλούν στην καρδιά της για την εκπλήρωση των ονείρων της.
Η κομψή κουρσίτσα την μαγνητίζει, την τραβά. Τη συνέχεια όλων αυτών προς τον κύριον , την ξέρετε. Είναι γνωστή. Όμοια κι απαράλλακτη μ’ όλες, με τη διαφορά μόνο που αλλάζουν τα πρόσωπα. Κάποιο τετ-α-τετ, στη γκαρσονιέρα της δεσποινίδος ή της κυρίας, άρχισαν να πραγματοποιούνται, αλλά κατά τρόπον τελείως αντίθετο από εκείνον που θα ήθελαν πραγματικά.



Κατακτηταί της τρίτης τάξεως Αλλά εκείνο που είναι πραγματικό γλέντι, είναι η κατάκτησις γυναικός της τρίτης τάξεως. Βλέπετε, και οι γυναίκες έχουν χωρισθεί σε κατηγορίες, σαν το ταξί.
Ω! Τι αντιθέσεις βρίσκει κανείς. Τέτοιες που είναι, αδύνατον να τις συλλάβει ανθρώπινος νους. Ο άντρας επιβάλλεται, κατά ένα πρωτοφανή τρόπον.

-Ακου εδώ κοπέλλα μου, εγώ μια βολά έχω ρίξει συμπάθεια.. .εναντίον σου και γουστάρω κι εσύ να μου ξηγηθής το ίδιο.
– Μα δεν μπορεί να γίνει αυτό το πράγμα, κύριε Νικολάκη.
– Μπορεί δε μπορεί να γίνει, θα γίνει!
-Μα… Και αντί ο κ. Νικολάκης ν’απαντήσει ή να επιμείνει, την απάντηση τη δίνει ένα χαστούκι στα έκπληκτα μάγουλα του ειδώλου του.
-Ό,τι λέω εγώ είναι νόμος.
Και πράγματι μετά από μια δυο τέτοιες… τρυφερές συναντήσεις η γκομενίτσα στρώνει και το εκ της σχέσεως ταύτης… «σορόι» τρέχει άφθονο, συνοδευόμενον πάντοτε με καμμιά γερή κατακεφαλιά.

Ο γενικός κανόνας είναι να «ρίχνεται» ο άνδρας πρώτος. Αν θέλει, όμως, να πετύχει και να κερδίσει τη συμπάθεια του κοριτσιού, πρέπει να ενεργήσει με τρόπο και λεπτότητα, όπως και στην αρχή αναφέραμε, για να είναι βέβαιος ότι σε λίγο θα έχει «διπλαρώσει» τη μικρή. Γιατί διαφορετικά, όσο όμορφος, όσο πλούσιος, όσο σεξ-απήλ κι αν έχει, δεν θα βγει ποτέ νικητής κι’αντάξιος απόγονος ενός Δον Ζουάν κι ενός Καζανόβα…
Το κείμενο είναι απόσπασμα από το βιβλίο «Τα Ανάλεκτα της Παλιάς Αθήνας» του Θωμά Σιταρά, εκδόσεις Ωκεανίδα...
https://www.mixanitouxronou.gr/to-dipla ... ia-athina/

[The Rebel]

Η πορνεία στην παλιά Αθήνα.
Ποιες ήταν οι «παστρικές» και ποιες οι περίφημες «παξιμαδοκλέφτρες» ;
Που τις έφτυναν και τις μούτζωναν; Η λαϊκιά Θεώνη και η αριστοκρατική κόρη του διπλωμάτη!



Ακόμα και στην ακραία συντηρητική Αθήνα της περιόδου του Όθωνα και του ρομαντισμού, υπήρχαν κάποιες ελάχιστες «ιέρειες» της Πάνδημης Αφροδίτης, πρόθυμες να προσφέρουν τα κάλλη τους στους ανύπαντρους Αθηναίους και όχι μόνο..



Επειδή λόγω επαγγελματικών αναγκών πλενόντουσαν πιο συχνά από τον υπόλοιπο πληθυσμό – ο οποίος πλενόταν μια φορά κάθε δεκαπέντε μέρες- τις φώναζαν περιπαικτικά «οι παστρικές». Από την περίοδο της Belle Epoque και μετά, θα αποκαλούνται πιο συχνά οι «Παξιμάδες»! Γιατί παξιμάδες;
Οι εποχούμενες πόρνες που γύριζαν στους δρόμους συνήθιζαν, για να προκαλέσουν και να αστειευτούν με τον αντρικό πληθυσμό των καφενείων, να περνούν ανάμεσα στα τραπεζάκια και να κλέβουν τα παξιμαδάκια που συνόδευαν τον καφέ.

Οι Αθηναίοι, που διασκέδαζαν αφάνταστα με τα παρατσούκλια, δεν άργησαν να τις βαφτίσουν παξιμαδοκλέφτρες, το οποίο αργότερα έγινε «Παξιμάδες». Είναι ευνόητο ότι ήταν αδύνατο μια «παστρικιά» να κατοικεί σε κεντρική συνοικία της Παλιάς Αθήνας.

Ακόμη και να πέρναγε από κει, οι τίμιες γειτόνισσες σταυροκοπιόντουσαν για να φύγει μακριά ο διάβολος. Άλλες τις φτύνανε και οπωσδήποτε τις μουντζώνανε. Οι πιο ευγενικές περιορίζονταν στο να κλείνουν πόρτες και παράθυρα μέχρι να φύγει το μίασμα και φυσικά να μην πάρουν χαμπάρι τα παιδιά και κυρίως η κόρη, που ήταν κλεισμένη σχεδόν μονίμως μέσα. Αυτές λοιπόν οι λιγοστές πόρνες κατοικούσαν στα πιο απόκεντρα σημεία έξω από το αθηναϊκό κέντρο.

Τα σημεία αυτά ήταν κοντά στη πλατεία Βάθης, απ’ όπου περνούσε το λεγόμενο ρέμα του Κυκλοβόρου, που ερχόταν από τα Τουρκοβούνια και κατέληγε στο Κηφισό, και στα Παντρεμενάδικα (σημερινός λόφος Αρδήττου). Πολύ αργότερα, μετά το 1885, άρχισαν να συχνάζουν στη Νεάπολη και κυρίως στο Γκαζοχώρι της Πειραιώς.



Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι κοντά στο Γκαζοχώρι στην Κολοκυνθού, ήταν εγκατεστημένο το πρώτο νοσοκομείο για τις αφροδίσιες αρρώστιες. Πολύ αργότερα μεταφέρθηκε «στου Συγγρού». Από ένα σημείο κι έπειτα, όταν η πόλη άρχισε να μεγαλώνει και να γίνεται όλο και πιο απρόσωπη, τα ‘κορίτσια» κατευθύνθηκαν από το Γκαζοχώρι προς την Ομόνοια και γύρω από τον Άγιο Κωνσταντίνο.

Ιδού και μερικές επώνυμες «παστρικές»: Μια από τις πιο χαρακτηριστικές παλιές «παστρικές» ήταν και η καλόβολη χήρα Θεώνη.



Καθόταν σε μια αφιλόξενη κι ακατοίκητη περιοχή κοντά στη σημερινή Λεωφόρο Αλεξάνδρας, που λεγόταν και Πινακωτή. Το σπίτι της είχε γύρω μια ψηλή μάντρα και έτσι οι επισκέπτες της, γλίτωναν από κάθε αδιάκριτο μάτι που πάντα υπάρχει ακόμη και στην ερημιά. Η Θεώνη δεν ήταν όμορφη, αλλά ήταν παχιά. Αυτό ανταποκρινόταν πλήρως στα γούστα και τις απαιτήσεις της εποχής. Έτσι μπορούσε να περηφανεύεται ότι «παρηγορούσε» τους πιο γνωστούς «λιμοκοντόρους» της Αθήνας.

Στον αντίποδα της λαϊκής Θεώνης, ο Αττικός αναφέρει τη μητρομανή κόρη ενός ξένου διπλωμάτη, που παρέδιδε συστηματικά ερωτικά μαθήματα ευρωπαϊκού επιπέδου σε όλους τους δανδήδες της Αθήνας. Δεχόταν τους φίλους της σε κρυφό διαμέρισμα στο κέντρο της Αθήνας! Οι άντρες της τότε εποχής είχαν να το λένε για την σαν ηφαίστειο ιδιοσυγκρασία της και την άφταστη, πολύπλευρη εμπειρία της, που αναπτυσσόταν ελεύθερα σε ένα μεγάλο ντιβάνι σκεπασμένο με γούνα.

Μια που μιλάμε για τις «παστρικές», να σημειώσουμε ότι πολύ αργότερα με το Νόμο 3032 του 1922 «Περί ασέμνων γυναικών», τέθηκε τέρμα στο κρυφτούλι με τους οίκους ανοχής, οι οποίοι πλέον αναγνωρίστηκαν και επίσημα. Οι «μαμάδες» τους χαρακτηρίστηκαν επαγγελματίες και η εφορία έσπευσε να τις κατατάξει ανάλογα με το μέγεθος της πελατείας τους σε φορολογικές κλάσεις.

Παρόλες τις επίπονες έρευνες στα Αρχεία, δεν κατόρθωσα να βρω πως γινόταν αυτή η κατάταξη. Εικάζω ότι ειδικά εντεταλμένοι δημόσιοι υπάλληλοι στεκόντουσαν έξω από τους οίκους ανοχής και μετρούσαν τους επισκέπτες! Διακριτικά πάντα……
ΠΗΓΗ: «Πόθοι και πάθη στην Παλιά Αθήνα», Θωμάς Σιταράς, Εκδόσεις: ΩΚΕΑΝΙΔΑ...
http://www.mixanitouxronou.gr/i-pornia- ... diplomati/

[The Rebel]

Πώς οι Αθηναίοι γνώριζαν τι ώρα είναι, στις αρχές του περασμένου αιώνα. Οι νεωκόροι έβλεπαν τη σφαίρα από τον τρούλο του Αστεροσκοπείου και χτυπούσαν τις καμπάνες.



Στην Παλιά Αθήνα οι πρόγονοί μας δεν μάντευαν την ώρα, την ήξεραν ακριβώς! Ασφαλώς θα αναρωτιέστε μήπως υπερβάλουμε λιγάκι για λόγους εντυπωσιασμού. Πως είναι δυνατόν σε μια πόλη όπου οι λιγότεροι είχαν ρολόγια και ακόμη λιγότερα νοικοκυριά ραδιόφωνο –μη ξεχνάτε βρισκόσαστε στο 1927- να έχουμε καλή σχέση με τον χρόνο; Και όμως οι πρόγονοί μας –πενία τέχνας κατεργάζεται- επιστράτευσαν τις εκκλησίες από τις οποίες η Αθήνα μας ήταν κατάσπαρτη και έλυσαν το ζήτημα.

Ελάτε μαζί μου στο λόφο του Αστεροσκοπείου. Ένα αποκαλυπτικό ρεπορτάζ της εφημερίδας «ΠΡΩΙΑ» θα λύσει κάθε σας απορία: «Όταν η καμπάνα κτυπά μεσημέρι ασυναισθήτως βγάζει κανείς το ρολόϊ του και κυττάζει αν πηγαίνει καλά. Είνε όμως ακριβώς μεσημέρι όταν η καμπάνα κτυπά; Εις όλους είνε γνωστόν ότι το Αστεροσκοπείο δίδει το σημείον της ακριβούς μεσημβρίας στην πόλι και ότι το σημείον αυτό περιμένουν οι νεωκόροι των εκκλησιών, ανεβασμένοι λίγο πριν στα καμπαναριά δια να σημάνουν μεσημέρι.

Πως γίνεται όμως όλη αυτή η διαδικασία;
Ποιος και πως δίδει το σημείο της ακριβούς μεσημβρίας από το Αστεροσκοπείο; Πρέπει ή όχι να ρυθμίζει κανείς το ρολόϊ του με την καμπάνα; Όλα αυτά ημπορεί να μη είνε κανένα μέγα ζήτημα, είνε όμως κάτι συνυφασμένον με την καθημερική μας ζωή και το οποίον δεν θα ήτο κακόν να εγνώριζε κανείς πως γίνεται.



Το χθεσινόν ηλιόλουστο πρωί εύρε τον υποφαινόμενον οπλισμένον με την φωτογραφικήν του μηχανήν, ν’ ανέρχεται αποστολικώς τον ωραίον λόφον του Αστεροσκοπείου. Η ανάβασις δεν είνε καθόλου δύσκολος, διότι υπάρχει δρόμος ούτε καλύτερος ούτε χειρότερος από τους μη ασφαλτοστρωμένους της πόλεως, ο οποίος οδηγεί μέχρι της σιδηράς θύρας του επιστημονικού ιδρύματος. Ένας πολύ ευγενικός υπάλληλος του Αστεροσκοπείου πληροφορείται τον σκοπόν της επισκέψεώς μου και ευχαρίστως αναλαμβάνει να μου φανή χρήσιμος.

-Είνε ενωρίς ακόμη μου λέγει.
Εις τας 12 παρά 5’ ανεβαίνει εις τον τρούλλον ο αρμόδιος υπάλληλος. Εν τω μεταξύ κάμνομεν ένα γύρον εις το θαυμάσιον περίβολον του Αστεροσκοπείου και μου επιδεικνύει τα διάφορα επιστημονικά όργανα, που είνε τοποθετημένα εις διάφορα σημεία όπως τα βροχόμετρα, τα θερμόμετρα, τα βαρόμετρα, οι σεισμογράφοι, οι ηλιογράφοι. Εις το θυρωρείον παρετήρησα ότι υπάρχει ένα επιτραπέζιον χρονόμετρον του οποίου την ακρίβειαν ελέγχει τακτικά η αρμοδία υπηρεσία του Αστεροσκοπείου.

-Μα είναι ανάγκη ο θυρωρός σας να έχη τόσον ακριβή ώραν; Ερώτησα.
-Μη σας φαίνεται παράξενο αλλά είνε ανάγκη ο θυρωρός μας να έχη ακριβή ώραν …
-Και ο λόγος;
-Υπάρχουν πολλοί στην πόλι που δεν κανονίζουν τα ρολόγια των με την καμπάνα αλλά τηλεφωνούν εδώ διά να έχουν την ακριβή ώραν. Και επειδή ο θυρωρός έχει και το τηλεφωνικόν κέντρον του Αστεροσκοπείου εις αυτόν έχει ανατεθή και η υπηρεσία αυτή.
-Μπελάς κι’ αυτός δηλαδή.
-Όπως θέλετε. Παρατηρεί το χρονόμετρον και δίδει την ακριβή ώραν εις τους ερωτώντες.



Δώδεκα παρά δέκα. Ήτο καιρός ν΄ανέβωμεν εις τον τρούλλον του Αστεροσκοπείου.
Το θέαμα των Αθηνών από τον περιφερικόν εξώστη του είνε θαυμάσιον.
Τα Φάληρα, η Καστέλλα, ο Ελαιών και ολόκληροι αι Αθήναι εκτείνονται εις ποικιλίαν χρωματισμών με όλην των την μεγαλοπρέπειαν πλέοντα εις πελάγη φωτός. Άλλοτε ο αρμόδιος υπάλληλος του Αστεροσκοπείου έδιδε το σημείον της μεσημβρίας σείων μίαν χρωματιστήν σημαίαν και φωνάζων συγχρόνως:

-Δώδεκα! Εις ημέρας όμως σκοτεινάς ή όταν έβρεχεν οι νεωκόροι των εκκλησιών εδυσκολεύοντο να διακρίνουν την σειομένην σημαίαν και δι΄αυτό πολλές φορές εγίνοντο λάθη τα οποία είχον σοβαρόν αντίκτυπον εις την ακρίβειαν της αθηναϊκής ώρας.
Κατά τα τελευταία έτη η σημαία αντικατεστάθη με μίαν μεγάλην ερυθρόλευκον σφαίραν.
Εις τας 12 παρά 5’ η σφαίρα υψώνεται παρά του υπαλλήλου μέχρι της κορυφής σχεδόν του τρούλλου και εις τας 12 ακριβώς καταβιβάζεται. Η σφαίρα αυτή είνε ευδιάκριτος από όλα σχεδόν τα κωδωνοστάσια των εκκλησιών.

Εις την υπηρεσίαν η οποία δίδει το σημείον της ακριβούς μεσημβρίας απασχολούνται δύο υπάλληλοι του Αστεροσκοπείου.
Ο ένας ανέρχεται εις τον εξώστην δια το ανεβοκατέβασμα της σφαίρας και ο άλλος παρακολουθεί κάτω εις την κεντρικήν αίθουσαν το μεγάλο χρονόμετρον του Αστεροσκοπείου το οποίον ρυθμίζεται δια της αστρονομικής μεσημβρίας.



Εις τας 12 παρά πέντε ο παρακολουθών το χρονόμετρον κάνει σήμα εις τον επί του εξώστου ν΄αναβιβάση την σφαίραν. Εις τας 12 παρά δύο δευτερόλεπτα δεύτερον σήμα ειδοποιεί τον υπάλληλον της σφαίρας να είναι έτοιμος και εις τας 12 ακριβώς τρίτον σήμα δίδει το σύνθημα της καταβιβάσεως της σφαίρας.

Παρηκολούθησα με προσοχήν πως διεξάγεται η υπηρεσία αυτή. Ειδικώς δε επρόσεξα αν με το κατέβασμα της σφαίρας εσήμαιναν ταυτοχρόνως και η καμπάνες. Βεβαιώ λοιπόν ότι και η καμπάνα της Μητροπόλεως και η καμπάνα του Αγίου Κωνσταντίνου εκτύπησαν ταυτοχρόνως. Καθυστερούν δέκατα δευτερολέπτου μόνον οι καμπάνες των άλλων μικροτέρων εκκλησιών, διότι δεν βλέπουν την σφαίραν του Αστεροσκοπείου οι νεωκόροι των και περιμένουν ν΄ακούσουν τις άλλες καμπάνες δια να σημάνουν και αυτοί μεσημέρι. Ώστε ρολόι που «πηγαίνει με την καμπάνα» δείχνει ακριβώς μεσημέρι. Επομένως … καλή όρεξι!».
Θωμάς Σιταράς...
* Έχει διατηρηθεί η ορθογραφία του αρχικού κειμένου...
http://www.mixanitouxronou.gr/pos-i-ath ... -kampanes/

[The Rebel]

Η Μητρόπολη Αθηνών χτίστηκε στην Πλάκα γιατί η Πανεπιστημίου θεωρήθηκε ερημική περιοχή! Κατεδαφίστηκαν 72 εκκλησίες για οικοδομικά υλικά και χρειάστηκαν 20 χρόνια μέχρι να αποπερατωθεί.



Mε την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους και τον ορισμό της Αθήνας ως πρωτεύουσα της χώρας, κρίθηκε απαραίτητο να δημιουργηθεί μια μητροπολιτική εκκλησία στο κέντρο της πόλης.
Οι πρώτες σκέψεις ήταν να χτιστεί κοντά στην πλατεία Συντάγματος ή στην πλατεία Ομονοίας. Η δεύτερη πρόταση ήταν να χτιστεί στην περιοχή που βρίσκεται σήμερα η καθολική εκκλησία του Αγίου Διονυσίου στην Πανεπιστημίου, αλλά απορρίφθηκε επειδή θεωρήθηκε ερημική και απόμακρη!
Τελικά οικοδομήθηκε στο κέντρο της παλαιάς Αθήνας, στην περιοχή της Πλάκας.



Ο ναός είναι αφιερωμένος στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου. Λήψη από την πλατεία Συντάγματος το 1865. Φωτογράφος : Paul Baron des Granges

Στην πλατεία, που βρίσκεται σήμερα ο ναός, παλαιότερα υπήρχαν κτίσματα τα οποία κατεδαφίστηκαν.
Δίπλα της περνούσε η οδός «Ντέκα» που ξεκινούσε από το Σύνταγμα και κατέληγε στο Μοναστηράκι, η οποία μετά την αποπεράτωση του ναού ονομάστηκε Μητροπόλεως. Χρειάστηκαν 20 χρόνια και συνολικά 3 αρχιτέκτονες για να ολοκληρωθεί, λόγω οικονομικών προβλημάτων. Μέχρι την οικοδόμηση της, ως μητροπολιτικός ναός λειτουργούσε η εκκλησία της Αγίας Ειρήνης στην οδό Αιόλου.
(https://www.mixanitouxronou.gr/i-fotogr ... -134-eton/)



Τα εγκαίνια της εκκλησίας πραγματοποιήθηκαν 21 Μαΐου 1862. Φωτογράφος Κωνσταντινίδης, 1869.

Οι εργασίες ξεκίνησαν το 1842 και τον σχεδιασμό ανέλαβε ο Δανός αρχιτέκτονας Θεόφιλος Χάνσεν, που σχεδίασε την Ακαδημία Αθηνών και την Εθνική Βιβλιοθήκη.
Τα πρώτα αρχιτεκτονικά σχέδια του Χάνσεν ήταν ένας συνδυασμός δυτικών στοιχείων αναγεννησιακού και γοτθικού χαρακτήρα. Ωστόσο, οι εργασίες διακόπηκαν μετά από έναν χρόνο λόγω έλλειψης χρημάτων. Το υπέρογκο για την εποχή ποσό κατασκευής, καλύφθηκε από εράνους, από την εκποίηση εκκλησιαστικής περιουσίας και από προσωπικές δωρεές του Βασιλιά Όθωνα και του ευεργέτη Γεωργίου Σινά.

Συνολικά 72 εκκλησίες κατεδαφίστηκαν για να χρησιμοποιήσουν το υλικό τους στην οικοδόμηση της Μητρόπολης.



Η Μητρόπολη των Αθηνών το 1874 . Δεξιά η Παναγία η Γοργοεπίκοος – Αγ. Ελευθέριος. Λεπτομέρεια φωτογραφίας του Pascal Sebah . Ταυτοποίηση:Δέσποινα Δρεπανιά.



Πανοραμική εικόνα της Μητρόπολης το 1900 Πανοραμική εικόνα της Μητρόπολης στην Αθήνα του 1900.

Τη συνέχεια των εργασιών ανέλαβε ο Δημήτριος Ζέζος, ο οποίος πρόσθεσε βυζαντινά στοιχεία. Ωστόσο το 1857 πέθανε δίχως να καταφέρει να παραδώσει το έργο. Για την τελική μορφή της εκκλησίας, που είναι τρίκλιτη βασιλική με τρούλο με βυζαντινά και νεοκλασικά στοιχεία, υπεύθυνοι είναι ο Γάλλος αρχιτέκτονας Francois Boulanger και ο Παναγιώτης Κάλκος.



Ο πρώτος βασιλικός γάμος που τελέστηκε στην Ελλάδα ήταν του διαδόχου Κωνσταντίνου με την πριγκίπισσα Σοφία. Η άμαξα των νεονύμφων μπροστά από την Μητρόπολη Αθηνών, 27 Οκτωβρίου 1889

Η Μητρόπολη της Αθήνας είναι συνδεδεμένη με σημαντικές στιγμές της νεοελληνικής ιστορίας. Το χτύπημα των καμπανών της σήμανε άλλοτε χαρμόσυνα και άλλοτε δυσάρεστα γεγονότα. Εκεί εορτάστηκε το 1864 η Ένωση των Επτανήσων με την υπόλοιπη Ελλάδα, οι στέψεις, και οι γάμοι των Ελλήνων Βασιλέων καθώς και οι κηδείες πρωθυπουργών και άλλων σημαντικών προσώπων. Τα τελευταία χρόνια η εκκλησία βρισκόταν με σκαλωσιές ώστε να επισκευαστεί από τις ζημιές που προκλήθηκαν από τους σεισμούς που έπληξαν την Αθήνα το 1981 και 1999.

Η τελετή επαναλειτουργίας έγινε στις 2 Ιουλίου 2016 παρουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλου και του Υπουργού Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων Νίκου Φίλη, οι οποίοι παρακολούθησαν τον μέγα εσπερινό από τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών Ιερώνυμο....

http://www.mixanitouxronou.gr/i-mitropo ... peratothi/

[The Rebel]

Μια διάσημη πλατεία της Αθήνας, όπως ήταν την εποχή που οι τεχνίτες κατασκεύαζαν πιθάρια.
Ένας έμπορος από τη Ήπειρο δημιούργησε ένα πολυκατάστημα και της έδωσε το όνομά του. Την αναγνωρίζετε;



Το 1882 η περιοχή λεγόταν «Πιθαράδικα», επειδή εκεί υπήρχαν συγκεντρωμένα εργαστήρια, που κατασκεύαζαν πιθάρια.

Εκεί έζησε και δραστηριοποιήθηκε, προς το τέλος του 19ου αιώνα, ο Βασίλειος Έξαρχος από την Ήπειρο, ο οποίος δημιούργησε ένα μεγάλο εμπορικό κατάστημα, που προκάλεσε μεγάλη εντύπωση. Τόσο μεγάλη, ώστε η περιοχή πήρε το όνομά του. Για την ιστορία, το μαγαζί του Έξαρχου λέγεται ότι βρισκόταν στη γωνία των οδών Θεμιστοκλέους και Σολωμού.


Βασίλειος Έξαρχος. Ξεκίνησε φτωχός απο την Κόνιτσα και έγινε σπουδαίος έμπορος στην Αθήνα. Σ΄αυτόν οφείλουν την ονομασία τους τα Εξάρχεια.

Μετά τον θάνατό του, ο Βασίλειος Έξαρχος άφησε ένα μεγάλο ποσό ως κληροδότημα στο χωριό του και οι συγχωριανοί του στην Πουρνιά Κονίτσης τοποθέτησαν την ορειχάλκινη προτομή του στην πλατεία του χωριού τους, στις πλαγιές του Σμόλικα. Η κεντρική φωτογραφία αποκαλύπτει ότι στα έλη του 19ου αιώνα τα όρια της Αθήνας έφταναν λίγο πάνω από την πλατεία, στο σημείο περίπου όπου βρίσκεται η οδός Τζαβέλα.

Η εγκατάσταση των σχολών του Πανεπιστημίου και του Πολυτεχνείου περιμετρικά της πλατείας συγκέντρωσαν διανοούμενους στην περιοχή και της προσέδωσαν με τα χρόνια την ιδιαίτερη φυσιογνωμία. Άλλωστε στα Εξάρχεια καταγράφεται μια από τις πρώτες κινητοποιήσεις των φοιτητών το 1859, με αίτημα η αστική τάξη να επιλέγει τα ελληνικά προϊόντα ώστε να ενισχυθεί η εγχώρια παραγωγή. Ακολούθησαν τα γνωστά:
επεισόδια, επέμβαση της αστυνομίας και συλλήψεις…...

http://www.mixanitouxronou.gr/mia-diasi ... gnorizete/

[The Rebel]

Ένας ξεχασμένος σιδηροδρομικός σταθμός μέσα σε οικόπεδο στην Κηφισιά!
Συνέδεε την περιοχή με την Ν.Ερυθραία και τον Διόνυσο και υπήρξε πρόγονος του διάσημου «θηρίου»



Το 1897 η Αγγλική εταιρία GRECIAN MARBLES ‘Μάρμορ’ LTD αγόρασε από τον προηγούμενο ιδιοκτήτη Ιάκωβο Στάινερ τα λατομεία στη βόρεια πλευρά της Πεντέλης. Ήθελε να εκμεταλλευτεί τα διάσημα μάρμαρα και είχε σκοπό να κάνει τα πάντα ώστε να τα μεταφέρει από το βουνό στην πόλη.

Η αυτοκινούμενη λύση ήταν αδύνατη και η μεταφορά των μαρμάρων αποκλειστικά με σούστες ήταν μια ακριβή και χρονοβόρα λύση. Έτσι, η εγγλέζικη εταιρία αποφάσισε να χρηματοδοτήσει κάτι πρωτοφανές για την εποχή: τη δημιουργία σιδηροδρομικής γραμμής Διόνυσου – Κηφισιάς με τη συνεργασία της εταιρίας σιδηροδρόμων Αθηνών που είχε την τεχνογνωσία. Ο ένας σταθμός θα ήταν στο Διόνυσο στους πρόποδες του λατομείου και ο τερματικός στην Κηφισιά, στο αριστοκρατικό Στροφύλι.

Εκεί από τις αρχές του 1900 είχαν εγκατασταθεί επιφανείς οικογένειες που είχαν αναγείρει σπουδαίες μονοκατοικίες και επαύλεις. Εκεί θα έφτανε αργότερα και το περίφημο «Θηρίο», ο ατμοκίνητος σιδηρόδρομος που ένωνε την Κηφισιά με την Αθήνα και το Λαύριο! Η αφετηρία της ήταν αρχικά στην πλατεία Αττικής, η οποία ονομάστηκε έτσι επειδή εκεί ήταν η αφετηρία των Σιδηρόδρομων Αττικής ενώ το 1889 έγινε η επέκταση της γραμμής μέχρι τη σημερινή πλατεία Λαυρίου, η οποία επίσης πήρε το όνομα της από την αφετηρία των τρένων για Λαύριο.


Σήμερα ο σταθμός διασώζεται σε σχετικά καλή κατάσταση μέσα στο τριγωνικό οικόπεδο που σχηματίζουν στη συμβολή τους οι οδοί Τατοΐου -Στροφυλίου – Εμμανουήλ Μπενάκη. Φωτο: Χρ. Βασιλόπουλος

Σκεφτείτε ότι η Αττική πριν από έναν αιώνα είχε τον πρώτο προαστικό σιδηρόδρομο και τον ξήλωσε στο όνομα της προόδου για να δώσει χώρο στα αυτοκίνητα.

Το Στροφύλι μαζί με το Κεφαλάρι ήταν ο προορισμός των εκδρομέων της Αθήνας που διέμεναν στο ξενοδοχείο «Πύρνα» και απολάμβαναν τη φιλοξενία των εξοχικών κέντρων. Ο σταθμός της γραμμής Διονύσου κατασκευάστηκε ένα χιλιόμετρο βόρεια του σημερινού σταθμού της Κηφισιάς. Ήταν ένα καλαίσθητο οίκημα και δίπλα του υπήρχε ένα μικρότερο για τον έλεγχο της κίνησης στις γραμμές του τραίνου.

Ο σταθμός του Διονύσου
Στον Διόνυσο εκείνη την εποχή ήταν ένα συμπαγές δάσος που σταδιακά απέκτησε ζωή όταν επαναλειτούργησαν τα λατομεία. Εκεί δημιουργήθηκε ένας δραστήριος εργατικός οικισμός που ξεπέρασε τους χίλιους ανθρώπους.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που συγκέντρωσε ο Νίκος Καραφωτίου από την Ν. Ερυθραία, ο Διόνυσος αναπτύχθηκε μετά το 1922 με τη λειτουργία Καζίνο (1924-1928), τριών ξενοδοχείων εξοχικών κέντρων και δυο σανατορίων τα οποία όμως μαζί με το κλείσιμο του Καζίνου έφεραν την παρακμή του. Ο Διόνυσος το 1926 αποσπάστηκε από τον Μαραθώνα και εντάχθηκε στην τότε κοινότητα Κηφισιάς. Στα χαλάσματα των πέτρινων κτιρίων τότε σταθμού Διονύσου σήμερα γίνονται εκδηλώσεις και συναυλίες.


Ο παλαιός σιδηροδρομικός σταθμός του Διονύσου. Οι ερειπωμένες εγκαταστάσεις σήμερα χρησιμοποιούνται για θεατρικές παραστάσεις και συναυλίες.

Η διαδρομή
Το τρένο είχε επτά βαγόνια και στη διαδρομή του (9.200 μέτρα) δεν έκανε καθόλου ενδιάμεσες στάσεις. Η ιστορική διαδρομή ήταν: Οδός Στροφυλίου (Κηφισιά-Νέα Ερυθραία)- οδός Γ.Παπανδρέου (Ν. Ερυθραία)- Ρόδων (Εκάλη)- οδός Ρέα (παράλληλη με την Λ. Διονύσου) και τέρμα στον Διόνυσο.


Οι γραμμές του τρένου φαίνονται πίσω από τους ανθρώπους που ποζάρουν στην Ν.Ερυθραία του 1930 κοντά στην σημερινή Γ.Παπανδρέου και την πλατεία Διλβόη. Διακρίνεται ο δρόμος της αγοράς, δηλαδή η τωρινή Ελ.Βενιζέλου.

Η κατασκευή της γραμμής είχε μια παγκόσμια πρωτοτυπία: η στρώση μεταξύ των γραμμών έγινε με μαρμάρινα θραύσματα. Επίσης οι γραμμές, πλάτους 100 εκατοστών, ήταν χαλύβδινες με μεταλλικούς μεταξύ τους στρωτήρες (τραβέρσες ) για την συγκράτηση τους.

Νυχτερινά δρομολόγια για Αθήνα
Η εμπορευματική γραμμή λειτουργούσε κυρίως τις νυχτερινές ώρες και υπήρχε ο χρονικός περιορισμός των 45 λεπτών για τη φόρτωση των μαρμάρων στον σταθμό του Διονύσου, σύμφωνα με τον υφιστάμενο κανονισμό λειτουργίας της εταιρίας σιδηροδρόμων Αθηνών του 1904. Με αλλαγή ατμομηχανής στο Στροφύλι τα μάρμαρα πήγαιναν στον σταθμό Αττικής και έμεναν αποθηκευμένα σε μεγάλες αποθήκες ιδιοκτησίας Μοσχού (Μιχαήλ Βόδα) για περαιτέρω διανομή τους. Όσα είχαν προορισμό άλλες πόλεις της Ελλάδος ή του εξωτερικού έφθαναν σιδηροδρομικώς μέχρι το λιμάνι του Πειραιά στην περιοχή Αγίου Διονυσίου.



O σιδηροδρομικός σταθμός του τρένου της Κηφισιάς, του αποκαλούμενου «Θηρίου». Φωτογραφημένος από τον Παύλο Μελά περ. 1890-1900. πηγή: Old photos of Kifissia

Το 1907 καθιερώθηκαν και δρομολόγια επιβατών από τον Απρίλιο μέχρι τον Αύγουστο με τρίωρη παραμονή στον Διόνυσο. Επίσης, υπήρχαν έκτακτα αποκλειστικά δρομολόγια για οργανωμένες ομαδικές εκδρομές. Η κίνηση πάντως των επιβατών ήταν κατώτερη της αναμενόμενης, καθώς το 1900 μετακινήθηκαν 401 επιβάτες, το 1901:803,το 1907:161,το 1908:75 και το 1911:350. Η περιοχή ήταν πολύ αεροκατοικημένη και με περιορισμένη εμπορική δραστηριότητα.



Το «θηρίο» περνά από το Αδριάνειο υδραγωγείο στην Καλογρέζα . 1920

Η εποχή του Σκωτσέζου επιχειρηματία και ο μαρασμός της γραμμής



Το τραίνο του Διονύσου ήταν σε συνεχή λειτουργία από τις 17/10/1899 μέχρι τα τέλη του 1914 που σταμάτησε τη λειτουργία τους λόγω του Α΄Παγκοσμίου Πολέμου. Το τραίνο επαναλειτούργησε το 1922 από τον ‘ευεργέτη’ του Διονύσου Σκωτσέζο Θωμά Μπώμαν (Αμπερτίν 1886-Διόνυσος 1966) με την αγορά των λατομείων από τη Μάρμορ της οποίας ήταν στέλεχος από το 1913. Ο Μπώμαν το 1925 εγκατέλειψε τα παλιά λατομεία της Πεντέλης, λόγω εξαντλήσεως των αποθεμάτων και μετέφερε τις δραστηριότητες του στο απέναντι Σταματοβούνι (Ικάριον Όρος) κοντά στην περιοχή της Ραπεντώσας.

Για τον σκοπό αυτό προέκτεινε προς τα εκεί τις υφιστάμενες γραμμές. Όμως, η μεταφορά μαρμάρων από τα νέα λατομεία στον σιδηροδρομικό σταθμό, λόγω της μεγάλης ρεματιάς που υπήρχε μεταξύ τους, υπήρξε δυσχερής και αντιοικονομική. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με την εμφάνιση των πρώτων φορτηγών αυτοκινήτων οδήγησε σε μαρασμό την χρήση του τραίνου. Τα μάρμαρα πλέον μεταφέρονται με ειδικά αυτοκίνητα τύπου Leyland. Λέγεται μάλιστα ότι ο Θ.Μπώμαν αργότερα εκποίησε σιδηροτροχιές της περιοχής του Διονύσου για την αγορά περισσότερων φορτηγών.

Στις αρχές του 1931 επισημαίνεται κατοίκηση οικογενείας σε βαγόνια του σταθμού. Τελικά, το τραίνο έπαψε να λειτουργεί το 1931. Οι υπόλοιπες σιδηροτροχιές του παρέμειναν στην θέση τους μέχρι το 1950 οπότε αποψιλώθηκαν μετά το 1950 με ‘καννιβαλισμό’.

Το αστυνομικό δελτίο της γραμμής
Στις 12/2/1913 στο ύψος της Ν. Ερυθραίας (5.600 μέτρα από τον Διόνυσο) λόγω επιχωματώσεων των γραμμών εκτροχιάζονται και τα 7 βαγόνια του τραίνου έμφορτα, ενώ η ατμομηχανή παραμένει στην θέση της αμετακίνητη. Στις 11/3/1914 η αμαξοστοιχία πλησίον του Στροφυλίου συγκρούεται με σούστα και τραυματίζεται ο μηχανοδηγός. Στις 13/5/1914 σύγκρουση στο ίδιο σημείο με αυτοκίνητο με 6 επιβάτες χωρίς ευτυχώς θύματα.

Οι πολιτικοί υπόσχονται…
Στις 20/3/1954 ο τότε πρωθυπουργός Αλ. Παπάγος ανακοινώνει ότι η ηλεκτρική γραμμή του τραίνου θα επεκταθεί μέχρι την Εκάλη. Το 1960 παρόμοια πρόταση των Ελληνικών Ηλεκτρικών Σιδηροδρόμων (ΕΗΣ) δεν γίνεται αποδεκτή από την κυβέρνηση Κ. Καραμανλή.

Το 2008 ανακοινώνεται από τον αρμόδιο υπουργό η κατασκευή μετρό στον άξονα: Σταθμός Κατ-Σταθμός Κηφισιάς-Νέα Ερυθραία-20ό χιλ. Εθνικής Οδού.( Ά φάση. μήκος 6.500 μέτρα κόστους 470 εκατ. ευρώ. Με τέλος εργασιών το 1914). Και σε ΄Β Φάση 20ό χιλ. Εθνικής οδού-Άνοιξη- Σταθμός Αγίου Στεφάνου μήκους 4.600 μέτρα κόστους 250 εκατ. Και πέρας εργασιών το 1917.

Λόγω της γνωστής οικονομικής κρίσης η Α’ Φάση εντάχθηκε στο ρυθμιστικό σχέδιο Αθήνας με μήκος διαδρομής 3.500 μέτρα και 3 σταθμούς και έναρξη το 2021 ενώ η ΄Β Φάση καταργήθηκε. Στις 13/3/2012 ο τότε Δήμαρχος Κηφισιάς Νίκος Χιωτάκης σε συνάντηση με τον αρμόδιο Υπουργό έθεσε θέμα επέκτασης της αναθεωρημένης Α’ Φάσης της γραμμής Μετρό.

Την έρευνα για τη λειτουργία της Σιδηροδρομικής γραμμής Κηφισιάς – Διονύσου πραγματοποίησε και δημοσίευσε στο blog του ο Νίκος Καραφωτίου από τη Ν.Ερυθραία....
https://karafotiounikos.blogspot.com/
http://www.mixanitouxronou.gr/enas-xech ... a-ke-to-l/

[The Rebel]

Αυτό ήταν το περίφημο «Θηρίο» που ένωνε Κηφισιά με Αθήνα.
Έκαιγε κάρβουνο και έτρεχε με ταχύτητα 40 χιλιομέτρων. Γιατί όταν το ξήλωσαν το 1938 στήθηκε πανηγύρι. Σπάνιες φωτογραφίες.



Το 1925 στην οδό 3ης Σεπτεμβρίου περνά ο συρμός του ατμήλατου σιδηρόδρομου Αθηνών – Κηφισιάς. Ήταν το περιβόητο Θηρίο. Η φωτογραφία που προέρχεται από τη συλλογή Π. Καραμάνη και δημοσιεύεται στο βιβλίο «Από τα παμφορεία στο Μετρό», αποτυπώνει ένα ξεχασμένο στιγμιότυπο της παλιάς Αθήνας. Ο σιδηρόδρομος της Κηφισιάς λειτούργησε για πρώτη φορά το 1885.

Η γραμμή που έφτανε από την Αθήνα στην Κηφισιά και από εκεί στο Λαύριο, ήταν η δεύτερη σιδηροδρομική γραμμή των Αθηνών. Λίγα χρόνια νωρίτερα είχε λειτουργήσει η πρώτη, που ένωνε την Αθήνα με τον Πειραιά.


Η Αττική είχε προαστιακό σιδηρόδρομο πριν από 130 χρόνια, αλλά τον ξήλωσαν! Εδώ το Θηρίο στο Ν. Ηράκλειο το 1890. Έχει κάνει στάση για να γίνει η ανθράκευση.

Τα εγκαίνια της γραμμής της Κηφισιάς πραγματοποιήθηκαν στις 4 Φεβρουαρίου του 1885. Ήταν Καθαρά Δευτέρα και οι Αθηναίοι έσπευσαν να χρησιμοποιήσουν το καινούριο τρένο που θα τους μετέφερε στον καλύτερο τόπου παραθερισμού της εποχής, την Κηφισιά. Η προσέλευση ήταν τόσο μεγάλη που η υπεύθυνη εταιρία σταμάτησε εκείνη την ημέρα να εκδίδει εισιτήρια από τις 2 το μεσημέρι.


Το Θηρίο στην οδό 3ης Σεπτεμβρίου (1925). Αρχείο: Η Αθήνα μέσα στο χρόνο.

Η διαδρομή από το σταθμό της Αττικής μέχρι την Κηφισιά διαρκούσε μισή ώρα, χρόνος ρεκόρ για την εποχή, καθώς δεν υπήρχαν αυτοκίνητα και ο κόσμος χρειαζόταν πολύ ώρα για να φτάσει στην «εξοχή» με άμαξες. Οι επιβάτες χρειάζονταν άλλη μισή ώρα για να φτάσουν στον σταθμό της Αττικής με ιπποκίνητα λεωφορεία, μισθωμένα από την εταιρία «Σιδηρόδρομοι Αττικής».


Το Θηρίο στην οδό 3ης Σεπτεμβρίου. Πουλίδης 1925

Η διαδρομή που σήμερα γίνεται ανάμεσα από πολυκατοικίες, τότε ήταν παραδεισένια.
Το τρένο περνούσε μέσα από δέντρα και οι επιβάτες είχαν την ευκαιρία να θαυμάσουν τη θέα των βουνών του λεκανοπεδίου. Την επόμενη ημέρα των εγκαινίων, οι εφημερίδες αφιέρωσαν εκτενή ρεπορτάζ για τη λειτουργία της νέας σιδηροδρομικής γραμμής.
Η «Εφημερίς» έγραψε: «Η αμαξοστοιχία διήρχετο δια μέσου κατάφυτου κοιλάδος, ην περιέκλεινεν εντεύθεν μεν ο Υμηττός και το Πεντελικόν, εκείθεν δε η Πάρνης επί των κορφών της οποίας ελαύκαζεν η χιών».


Το «θηρίο» μέσα σε χιονισμένο τοπίο.

Αντίστοιχου κάλους ήταν και ο σταθμός της Κηφισιάς. Βρισκόταν μέσα στο πράσινο και διέθετε φανάρια που φώτιζαν στο σκοτάδι, γεγονός σπάνιο για την εποχή. Το τρένο που μετέφερε τους παραθεριστές της Κηφισιάς ονομάστηκε «Θηρίο». Ήταν ατμοκίνητο και κατασκευάστηκε στο Βέλγιο. Μπορούσε να σύρει μέχρι 12 βαγόνια που χωρούσαν έως 300 επιβάτες και έτρεχε με ταχύτητα 40 χιλιομέτρων. Πήρε αυτό το όνομα γιατί παρά τις δυσκολίες κατάφερνε να μεταφέρει τους Αθηναίους στην εξοχή. Η μηχανή του «λαχάνιαζε» και τα βαγόνια έβγαζαν μαύρους καπνούς που ενίσχυαν ακόμα περισσότερο την όψη του «θηρίου».


Ο σταθμός της Κηφισιάς βρισκόταν μέσα στο πράσινο. Φωτογραφία Παύλου Μελά.

Ο Σιδηρόδρομος δημιούργησε το Άλσος Κηφισιάς
Από το 1901 η εταιρία «Σιδηρόδρομοι Αττικής» ανέλαβαν να αναβαθμίσουν την Κηφισιά και ορισμένα άλλα σημεία από τα οποία περνούσε το τρένο. Ήταν το αντάλλαγμα για την αποκλειστική εκμετάλλευση της σιδηροδρομικής γραμμής. Έτσι δημιουργήθηκε το άλσος Κηφισιάς, που ένωνε τον σταθμό με την πλατεία του Πλατάνου. Στο άλσος φυτεύτηκαν πολλά δέντρα και καλλωπιστικά λουλούδια και άρχισε να λειτουργεί και ζαχαροπλαστείο, το οποίο επισκέπτονταν συχνά ο Βενιζέλος και ο Βασιλιάς. Μέχρι το τέλος της λειτουργίας του «θηρίου», το Άλσος ήταν το σημείο αναφοράς των Αθηναίων ειδικά για τα καλοκαιρινά απογεύματα.


(1920). Το Θηρίο έκανε τέρμα στην πλατεία Λαυρίου στην Αθήνα. Αρχείο «Η Αθήνα μέσα στο χρόνο».

Ξήλωσαν το Θηρίο με γλέντια και τραγούδια!


Η τελευταία διαδρομή. Κάποιοι πανηγύριζαν.

Μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο το Θηρίο της Κηφισιάς έδειχνε γερασμένο. Είχε περάσει η τεράστια δοκιμασία και έκαιγε όποια καύσιμη ύλη ήταν διαθέσιμη. Ξύλα, λιγνίτη, ξυλοκάρβουνα. Ολοκλήρωνε τη διαδρομή με δυσκολία και αρκετές φορές έβγαζε ακόμα και σπίθες. Οι καπνοί ήταν τόσο πυκνοί που πολλοί επιβάτες αποβιβάζονταν έχοντας μουντζούρα στα πρόσωπά τους. Η ηλεκτροκίνηση και τα αυτοκίνητα το ξεπερνούσαν πλέον σε ανέσεις και ταχύτητα και φαινόταν ξεπερασμένο.

Λέγεται μάλιστα ότι είχε γίνει τόσο αργό, που οι Αθηναίοι οργάνωναν αγώνες στους οποίους παράβγαιναν με τα βαγόνια καβάλα στα άλογά τους. Το τελευταίο δρομολόγιο του πρώτου τρένου της Κηφισιάς πραγματοποιήθηκε στις 8 Αυγούστου του 1938. Ήταν τέτοιο το κλίμα που είχε καλλιεργηθεί εκείνη την εποχή, ώστε κάποιοι έστησαν γλέντι στην Κηφισιά για να γιορτάσουν την τελευταία διαδρομή κολλώντας ειρωνικά ακόμα και κηδειόχαρτα στις κολώνες!

Ήταν το τέλος μιας ρομαντικής εποχής. Τότε που η Κηφισιά ήταν ο αγαπημένος τόπος παραθερισμού μικρών και μεγάλων και η τσιμεντένια ζούγκλα της Αθήνας ήταν ακόμα επιστημονική φαντασία. Φυσικά μαζί με τη σιδηροδρομική γραμμή, χάθηκε μια μοναδική ευκαιρία η Αθήνα να έχει φθηνό και αποτελεσματικό δίκτυο μαζικής μεταφοράς.


Στο τέρμα της οδού Πατησίων υπήρχε η περίφημη «Αλυσίδα». Ήταν το σημείο που διασταυρωνόταν με την σιδηροδρομική γραμμή του «Θηρίου» της Κηφισιάς. Πριν τοποθετηθούν οι μπάρες η διάβαση κλεινόταν με αλυσίδα. Η φωτογραφία είναι μεταξύ 1930 – 1938.

Με πληροφορίες από το βιβλίο «Κηφισιά . Όψεις της ιστορίας της πόλης και του Δήμου», έκδοση του Δήμου Κηφισιάς 2005, συγγραφείς Δρ.Ανδρέας Καστάνης, Δρ Βιβή Βασιλοπούλου...
http://www.mixanitouxronou.gr/afto-itan ... tografies/

[The Rebel]

Ποιος είναι ο σταθμός που χτίστηκε στη θέση της θρυλικής γραμμής του ατμοκίνητου «Θηρίου» και έγινε υπέργειος για να μη διχοτομήσει το ιστορικό κέντρο της περιοχής.



Σε αυτό το σημείο βρισκόταν ο σταθμός της παλαιάς σιδηροδρομικής γραμμής Λαυρίου – Στροφυλίου. Η συγκεκριμένη γραμμή πρωτολειτούργησε στις 4 Φεβρουαρίου 1885 και έφτανε μέσω Κηφισιάς, Ν. Ερυθραίας και Εκάλης στον Διόνυσο, όπου στα ειδικού τύπου βαγόνια φορτώνονταν με μάρμαρο από τα λατομεία.

Στη συνέχει το φορτίο μεταφερόταν μέχρι την Κηφισιά και κατόπιν με ατμομηχανές των Σιδηροδρόμων Αττικής, πήγαινε έως την Πλατεία Αττικής όπου μεταφορτώνονταν σε φορτηγά. Αυτή η γραμμή, που είχε ελάχιστη επιβατική κίνηση, σταμάτησε τον Αύγουστο του 1938 μαζί με το αποκαλούμενο«Θηρίο», δηλ. το ατμοκίνητο τρένο Αθήνας – Κηφισιάς.

Όταν σχεδιάστηκε η νέα γραμμή του ηλεκτρικού σιδηροδρόμου (ΗΣΑΠ) επελέγη η λύση της γέφυρας για να αποφευχθεί η διχοτόμηση της περιοχής που θα αποδιοργάνωνε τον κοινωνικό ιστό της πόλης. Η ανέγερσή άρχισε το 1955 και ολοκληρώθηκε το 1957. Πρόκειται για την επέκταση της περίφημης γραμμής του Ηλεκτρικού προς βορρά.


Το 1957 ολοκληρώθηκε η επέκταση της γραμμής μέχρι την Κηφισιά με τα εγκαίνια του σταθμού του Ν. Ηρακλείου το Μάρτιο, της Κηφισιάς στα μέσα Αυγούστου και του Αμαρουσίου την 1η Σεπτεμβρίου.

Μετά την απελευθέρωση και την ανάδειξη των Αθηνών σε πρωτεύουσα, ιδρύθηκε για πρώτη φορά ο Δήμος Αμαρυσίων Αττικής. Περιλάμβανε τους οικισμούς του Αμαρουσίου με 360 κατοίκους, το Χαλάνδρι με 127 κατοίκους, την Καλογρέζα με 8 κατοίκους, την Πεντέλη με 6 κατοίκους, το Γέρακα με 2 κατοίκους, τον Καρυτό με 21 κατοίκους, το Μπραχάμι με 7 κατοίκους και την Κηφισιά με 181 κατοίκους.


Η γέφυρα και ο σταθμός του ηλεκτρικού του Αμαρουσίου υπό κατασκευή.

Το Μαρούσι αυτονομήθηκε από το Δήμο Αθηναίων το 1925 και έγινε ανεξάρτητη κοινότητα. Τότε οικοδομήθηκε το Γυμνάσιο του Αμαρουσίου, το οποίο ήταν και το μοναδικό στην περιφέρεια των βορείων προαστίων. Γρήγορα ο πληθυσμός αυξήθηκε και το 1943 έφτασε τους 10.000 κατοίκους και έγινε Δήμος. Το 1950 ιδρύθηκε η κοινότητα της Πεύκης που μέχρι τότε ανήκε στο Μαρούσι και λεγόταν Μαγκουφάνα.


1954. Ο σταθμός Μαρούσι κατασκευάστηκε στη θέση παλαιότερου, επίγειου σταθμού των Σιδηροδρόμων Αττικής με το ίδιο όνομα.

Ο σταθμός του Ηλεκτρικού δόθηκε σε χρήση το 1957 και ήταν υπέργειος προκειμένου να μη διακοπεί η κυκλοφορία στο ιστορικό κέντρο και οι πεζοί να μην παρεμποδιστούν λόγω της διάβασης των τρένων.


1963 Έτσι ήταν το 1963 ο σταθμός Αμαρουσίου. Στο βάθος φαίνεται η χιονισμένη Πεντέλη. Η μεγάλη υπέργεια γέφυρα παραμένει η ίδια μέχρι σήμερα αλλά με σύγχρονες διακοσμητικές προσθήκες...

http://www.mixanitouxronou.gr/pios-ine- ... chis-foto/

[The Rebel]

Γιατί οι Πειραιώτες βάφτισαν τον Ηλεκτρικό Σιδηρόδρομο «Σταμάτη».
Ο φόβος των πρώτων ημερών και οι φήμες ότι θα καούν από βραχυκύκλωμα.
Ποιο γεγονός παραμέρισε τις δεισιδαιμονίες.


Γράφει ο Στέφανος Μίλεσης στο Πειραιόραμα.

Στις 16 Σεπτεμβρίου του 1904 πραγματοποιείται η ηλεκτροδότηση του ατμοκίνητου σιδηροδρόμου Αθηνών – Πειραιώς. Ο κόσμος τρομοκρατημένος από τη χρήση του ηλεκτρικού φτάνει στο σημείο να εκδίδει μονό εισιτήριο διαδρομής, καθώς δεν είναι σίγουρος ότι θα ταξιδεύσει ασφαλώς, ώστε να φτάσει στον προορισμό του ζωντανός.

Στις 10 Οκτωβρίου το «ηλεκτρικό τραίνο» όπως το αποκαλούσαν, διακόπτει τη λειτουργία του καθώς ένας 25χρονος Κρητικός ο Τσιμιγγάκης, θέλοντας να επιβεβαιώσει τις φήμες που είχε ακούσει για τον κίνδυνο του ηλεκτρικού, προσπάθησε να ρίξει στις γραμμές σίδερο για να προκαλέσει βραχυκύκλωμα. Ο περίεργος αυτός άνθρωπος συνελήφθη εγκαίρως και ο πειραματισμός του απέτυχε.

Λίγες μέρες αργότερα, στις 12 Οκτωβρίου, το πρωινό τραίνο των οκτώ σταμάτησε ξαφνικά στο ύψος του Μοσχάτου. Το απότομο αυτό σταμάτημα δημιούργησε πανικό στους επιβάτες, οι οποίοι έντρομοι προσπάθησαν να ανοίξουν τις θύρες των βαγονιών για να βγουν, φοβούμενοι ότι θα καούν εξαιτίας κάποιου βραχυκυκλώματος. Κατεβλήθη μεγάλη προσπάθεια, ώστε οι θύρες να μην ανοίξουν, καθώς τότε ήταν που θα διέτρεχαν το φόβο να πατήσουν οι επιβάτες πάνω στις ηλεκτροφόρες γραμμές.

Οι ξαφνικές στάσεις του «ηλεκτρικού τραίνου» από κάψιμο ασφαλειών ήταν συχνές, τόσες που ο λαός τελικώς τον βάφτισε «Σταμάτη».

Οι αμαξάδες το διάστημα αυτό έκαναν χρυσές δουλειές. Από τις 16 Οκτωβρίου σταθμεύουν έξω από κάθε σιδηροδρομικό σταθμό και εκτελούν τα ίδια δρομολόγια με τον «ηλεκτρικό» στον οποίο οι επιβάτες φοβούνται να μπουν. Μέχρι που στις 19 Οκτωβρίου του 1904 μια είδηση παραμερίζει το φόβο του «ηλεκτρικού τραίνου». Ανακοινώνεται ο θάνατος ενός ανθυπολοχαγού του Πυροβολικού Παύλου Μελά που είχε πέσει μαχόμενος μέρες νωρίτερα, στις 13 Οκτωβρίου.


Στις 16 Σεπτεμβρίου του 1904 πραγματοποιείται η ηλεκτροδότηση του ατμοκίνητου σιδηροδρόμου Αθηνών – Πειραιώς.

Στις 22 Οκτωβρίου του 1904, ημέρα Παρασκευή, τελέστηκε το μνημόσυνο για τον Παύλο Μελά στην Μητρόπολη Αθηνών. Την ημέρα εκείνη οι εργάτες του λιμανιού διέκοψαν την απεργία τους, όπως και οι εργάτες των κυλινδρόμηλων. Ο Πειραιάς έλαβε μια πένθιμο όψη, βυθισμένος ολάκερος σε μια μελαγχολία αλλά συνάμα και σε έναν ιερό ενθουσιασμό. Οι θαμώνες των καφενείων σηκώνονταν από τις θέσεις τους και έφευγαν, οι αγοραστές των καταστημάτων άφηναν στην άκρη ό,τι είχαν επιλέξει να αγοράσουν και αποχωρούσαν από τα καταστήματα, τα οποία μόλις άδειαζαν από τον κόσμο, έκλειναν.


Πλήθος από όλη την Αττική συγκεντρωμένο έξω από τη Μητρόπολη Αθηνών για το μνημόσυνο του Παύλου Μελά.

Σε λίγο μόνο διάστημα το αδιάφορο αλλά πολύβουο πλήθος του μεγάλου λιμανιού, μεταβλήθηκε σε μια απέραντη νεκρούπολη. Όλοι ανέβαιναν στην Αθήνα για δηλώσουν την παρουσία τους στο μνημόσυνο του Μελά. Κανείς πλέον δεν αγωνιούσε για το «ηλεκτρικό τραίνο» και τους κινδύνους ενός βραχυκυκλώματος....

http://www.mixanitouxronou.gr/giati-oi- ... daimonies/

[brb και tyt]

Την φωτογραφία με τα πρόβατα στο Κολωνάκι θα τα βάλετε;

[The Rebel]

Τι γυρεύουν τα πρόβατα στην Πλάκα και το Κολωνάκι;
Η σκληρή κόντρα τσοπάνηδων και περιβολάρηδων στην Αθήνα του 1900.



Ένας βοσκός της Αθήνας περνά με το κοπάδι του μέσα από την οδό Κλειτίου στην Πλάκα. Δεν γνωρίζουμε εάν είναι ο ίδιος που απαθανάτισε το 1903 ο Frédéric Boissonnas στην επόμενη φωτογραφία κάτω από την Ακρόπολη, αλλά σίγουρα και οι δύο εικόνες είναι αταίριαστες με το αστικό περιβάλλον.

Τότε όμως ήταν συνηθισμένες και προκαλούσαν καυγάδες. Οι περιβολάρηδες της Αθήνας κατήγγειλαν τους τσοπάνηδες ότι τους καταστρέφουν την παραγωγή με την ανεξέλεγκτη βόσκηση. Το θέμα των βοσκότοπων στην πρωτεύουσα ήταν ένα παλιό και άλυτο πρόβλημα! Την περίοδο που δήμαρχος ήταν ο Ανάργυρος Πετράκης (1842) υπήρξε τεράστια πολιτική αναστάτωση. Οι κάτοικοι του Ελαιώνα και όσοι είχαν μποστάνια στο Ρέντη, το Μοσχάτο και εκατέρωθεν του Κηφισού, είχαν ξεσηκωθεί εναντίον των βοσκών που άφηναν τα κοπάδια τους να βόσκουν ελεύθερα, ακόμα και μέσα στις καλλιέργειες τους.


Βοσκός με το κοπάδι του στην Ακρόπολη το 1903. Φωτογράφος: Fred Boissonnas (Συλλογή Χάρη Γιακουμή / Kallimages, Παρίσι)

Όσο ήταν συνηθισμένο, τσοπάνηδες ντυμένοι με την κάπα και την γκλίτσα στο χέρι να σφυρίζουν στους πρόποδες του ιερού βράχου της Ακρόπολης, άλλο τόσο ασυνήθιστο ήταν να ληφθεί απόφαση από το δημοτικό συμβούλιο για την απομάκρυνσή τους.
Τελικά ο δήμαρχος συνυπολόγισε το πολιτικό κόστος και ετάχθη με τους πολυπληθείς μαναβοπαραγωγούς. Έτσι, έβγαλε την εξής ανακοίνωση: «απαγορεύομεν εις πάντα έχοντα ποίμνιον προβάτων ή αγέλη βοών και λοιπών παντός είδους ζώων να επελαύνη αυτά εντός της περιοχής των Αθηνών και του ελαιώνος καθ’ όλην αυτού την περιφέρειαν». Το καταπληκτικό ήταν ότι ο Δήμαρχος εξαιρούσε την Πλάκα και επέτρεπε «να βόσκωσι τα εργατικά ζώα των Πλακιωτών»! Μέτρο το όποιο φαίνεται ότι τηρήθηκε και τα επόμενα χρόνια με αποτέλεσμα ο φωτογραφικός φακός να καταγράψει το κοπάδι στην Κλειτίου…

Λίγο πιο πέρα στο πολυσύχναστο σήμερα Θησείο, η εικόνα με τα βόδια ξαφνιάζει. Εκεί όπου τώρα είναι ο αρχαιολογικός χώρος και χιλιάδες τουρίστες φθάνουν για να φωτογραφηθούν με φόντο τον ναό του Ηφαίστου, κάποτε οι κτηνοτρόφοι έβγαζαν τα ζωντανά τους για βοσκή! Με το μέτρο της απαγόρευσης «πήραν πόδι» από την περιοχή. Το ίδιο συνέβη και στο Κολωνάκι.


Ο τσοπάνης με τα πρόβατά του στο Κολωνάκι. Η λήψη έγινε στην οδό Πινδάρου. Επειδή η φωτογραφία είναι της δεκαετίας του ΄20, υποθέτουμε, ότι κάποιοι φρόντισαν να βρουν παράθυρο στην απαγόρευση και να επιβιώσουν με τα πρόβατα τους στο κέντρο λίγες δεκαετίες ακόμη. Στο σημείο αυτό σήμερα υπάρχουν σκαλιά.

Το μέτρο της απαγόρευσης ελήφθη για να τονώσει την παραγωγή προϊόντων και αυτό φάνηκε αργότερα στην λαχαναγορά του 1915 την οποία απαθανάτισε ο φακός του θρυλικού Πέτρου Πουλίδη. Τότε η συγκεκριμένη αγορά ήταν στην Αγία Τριάδα στου Ψυρρή, όπου οι μανάβηδες φόρτωναν τα κάρα τους με λαχανικά και ζαρζαβατικά για να τα πωλήσουν στις γειτονιές της Αθήνας. Όσον αφορά στους βοσκούς, αυτοί μετακινήθηκαν νοτιοανατολικά στις ακαλλιέργητες εκτάσεις μετά το Φάληρο μέχρι την περιοχή της Βάρης. Πιθανόν αυτή η νέα κατάσταση να δημιούργησε σταδιακά και τα σημερινά Βλάχικα με τις περίφημες ταβέρνες.

Τα μποστάνια επιβίωσαν από τα κοπάδια και οι περιβολάρηδες νίκησαν τους βοσκούς....

http://www.mixanitouxronou.gr/ti-girevo ... -tou-1900/

[The Rebel]

Η φοβία των Αθηναίων όταν κατασκευάστηκε ο υπόγειος σιδηρόδρομος ήταν ότι θα πέσει η γη και θα τους πλακώσει. Το κόλπο που έκαναν οι αρχές για να τους πείσουν να χρησιμοποιούν τον υπόγειο σιδηρόδρομο.



Τις πρώτες ημέρες του Φεβρουαρίου 1893 όλη η Αθήνα ήταν ανάστατη και οι κάτοικοί της δεν παρέλειπαν να περάσουν από την οδό Αθηνάς για να παρακολουθήσουν την πρόοδο των εργασιών που αφορούσαν στην κατασκευή του πρώτου υπόγειου σιδηροδρόμου στη χώρα!

Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσίαζαν οι πρώτες δοκιμές για την αντοχή της σήραγγας. Μέρος του Τύπου εξέφραζε φόβους ότι «η γη θα πέσει να πλακώσει εκείνους που θα βρίσκονται από κάτω παγιδευμένοι». Έτσι, οι αρχές αποφάσισαν να αποδείξουν ότι δεν υπήρχε κανένα τέτοιο ενδεχόμενο.

Έβαλαν να «σουλατσάρουν» πάνω – κάτω την οδό Αθηνάς και κατά μήκος της σήραγγας τέσσερις οδοστρωτήρες που ζύγιζαν εξήντα τόνους! Χιλιάδες άνθρωποι παρακολουθούσαν το… πείραμα, κρατώντας βέβαια απόσταση μην τύχει και βρεθούν στα έγκατα της γης, όπως προέβλεπαν οι δημοσιογραφικές γραφίδες.

Για να γίνει ακόμη πιο πειστικό το πείραμα, ο κατασκευαστής του έργου, Ψύχας, έδιωξε τους πάντες από τη σήραγγα και κάθισε από κάτω μόνος του «δια να δείξη την πεποίθησίν του δια την ασφάλειαν του έργου και των επιβατών του μέλλοντος», όπως έγραψε ο Τύπος.



Η θορυβώδης δοκιμή, με τους οδοστρωτήρες να παρελαύνουν επί ώρες στην οδό Αθηνάς κυκλοφόρησε γρήγορα και χιλιάδες ήταν οι θεατές των δοκιμών. Αρμόδια επιτροπή του Τμήματος Δημοσίων Έργων του Υπουργείο Εσωτερικών επέβλεπε τις δοκιμές. Μετά την επιθεώρηση του έργου «η επιτροπή επείσθη ότι ουδεμία βλάβη επήλθεν εις την σήραγγα».

Ακολούθησαν και άλλες παρόμοιες επιδείξεις ώστε να πεισθούν και οι πλέον δύσπιστοι για την ασφάλεια του νέου έργου. Μέχρι και πυροβολαρχία του στρατού έβαλαν να διέλθει πάνω από την επίμαχη σήραγγα που συνέδεε την πλατεία Μοναστηρακίου με τον σταθμό που βρισκόταν στο πλάι του Δημαρχιακού Μεγάρου της οδού Αθηνάς!

Τελικά, οι μηχανικοί φαίνεται πως έκαναν τότε καλά τη δουλειά τους και τα τούνελ του Ηλεκτρικού αντέχουν μέχρι σήμερα....
http://www.mixanitouxronou.gr/i-fovia-t ... sidirodro/

Από ποια γειτονιά περνά ο Ηλεκτρικός; Πόσο κόστιζε το εισιτήριο στο τρένο ανάλογα με τη διαδρομή;



Μόλις είχε αρχίσει να λειτουργεί η γραμμή με ξύλινα βαγόνια. Μέχρι το 1955 έκανε τέρμα στον σταθμό ΑΤΤΙΚΗ.

Πριν να γίνει η γέφυρα του Ηλεκτρικού Σιδηρόδρομο στο συγκεκριμένο σημείο, ο δρόμος έκλεινε για την ασφαλή διέλευση του τραίνου με μία αλυσίδα, γι΄ αυτό η περιοχή λεγόταν και Αλυσίδα.
Μετά την κατασκευή της γέφυρας την αποκαλούσαν Γέφυρα.
Να το πάρει το ποτάμι;
Ο σταθμός του τραίνου είναι τα «Άνω Πατήσια», δεξιά είναι η εκκλησία της Αγίας Βαρβάρας και αριστερά, την εποχή της φωτογραφίας (1956), ήταν το αναψυκτήριο «Η Όασις». Στα εκατό μέτρα αριστερά, είναι ακόμη η Λεόντειος σχολή και στα πεντακόσια μέτρα δεξιά, το γήπεδο του Απόλλωνα Αθηνών και το άλσος Μπρομπονά.



Το εισιτήριο κόστιζε 2,5 δραχμές, αν κάποιος έκανε χρήση όλου του δικτύου, που τότε έκανε τέρμα στα Άνω Πατήσια. Αν χρησιμοποιούσε τη γραμμή σε απόσταση πέντε χιλιομέτρων, το εισιτήριο κόστιζε 1 δραχμή. Τότε είχε αξία....
http://www.mixanitouxronou.gr/apo-pia-g ... lektrikos/

[The Rebel]

Η Αθήνα υπήρξε χωριό πριν γίνει πρωτεύουσα;
Τι λένε τα στοιχεία για τον πληθυσμό, τα σπίτια και τις εμπορικές επιχειρήσεις.
Τι δείχνουν οι χάρτες και οι μαρτυρίες των ξένων ταξιδιωτών.
Ποιές πόλεις την ανταγωνίζονταν.


φωτογραφία του Οδυσσέα Φωκά ελήφθη στην Πύλη του Αδριανού περί το 1893 στην Αθήνα.

Στην ιστοριογραφία η Αθήνα των νεωτέρων χρόνων παρουσιάζεται σε πολλά κείμενα και περιγραφές ως μια μάλλον μια ασήμαντη πόλη προτού επιλεγεί ως πρωτεύουσα του ελευθέρου κράτους. Είναι ένα θέμα που το έχουμε βρει πολλές φορές μπροστά μας και το αναπαράγουμε. Φυσικά η έννοια «χωριό» στις δημοσιογραφικές αναφορές δεν συνδέεται με την πληθυσμιακή εικόνα της περιοχής, αλλά με την γενικότερη εικόνα, τις υποδομές και το βιοτικό επίπεδο των κατοίκων που υστερούσε αφάνταστα σε σχέση με τις αντίστοιχες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες που βρίσκονταν τότε σε ακμή. Αυτό δεν σημαίνει ότι η Αθήνα των χρόνων της απελευθέρωσης ήταν ασήμαντη και ότι της δόθηκε αυθαίρετα το προνόμιο της πρωτεύουσας.


Η Ακρόπολις με σπίτια την περίοδο της τουρκοκρατίας. Απεικόνιση του Edward Dodwell, 1805.

«Όταν έγινε η επιλογή της ως Πρωτεύουσας, η Αθήνα ήταν ένα χωριό 4.000 κατοίκων και ο Πειραιάς μια ασήμαντη ιχθυόσκαλα». «Ήσαν δε τότε [1834] αι Αθήναι κωμόπολις 10 ή 12.000 κατοίκων, πλήρης ερειπίων, ολίγας οικίας παρά τους πρόποδας της Ακροπόλεως έχουσα»1.

Αυτές είναι κάποιες χαρακτηριστικές φράσεις, με κλιμακούμενες αποχρώσεις αυτής της αντίληψης. Εντούτοις, οι μαρτυρίες της εποχής υποδηλώνουν ότι αυτή η εντύπωση δεν ανταποκρίνεται στα πράγματα. «Η Αθήνα η πόλις» αποτελεί το σκηνικό των ενθυμημάτων του Παναγή Σκουζέ «από τα 1788 έως τα 1796», ενώ την γενέθλια «πολιτεία των Αθηνών» επισκέπτεται ο Παναγιώτης Κοδρικάς στα 17892. Φτάνοντας με τον Λόρδο Βύρωνα στην Αθήνα το 1810 ο Βαρώνος Hobhouse και ακούγοντας τον οδηγό τους να λέει «αφέντη, να η χώρα», νόμιζε ότι άκουσε «να το χωριό», αλλά «έκπληκτοι είδαμε σε μια πεδιάδα, σε μεγάλη από μας απόσταση, μια μεγάλη πόλη γύρω από ένα περίοπτο ύψωμα, πάνω στο οποίο μπορέσαμε να διακρίνουμε κάποια οικοδομήματα, και πέραν αυτής της πόλεως, τη θάλασσα»3.


Άποψη της πόλης των Αθηνών, σε πίνακα του Richard Temple, όπως την αντίκρισαν ο λόρδος Βύρωνας και ο βαρώνος Hobhouse το έτος 1810. Στο αριστερό άκρο της εικόνας διακρίνεται η Πύλη του Αδριανού και στο δεξιό το Θησείο. Σε πρώτο πλάνο αριστερά, η ρεματιά που αργότερα εξελίχθηκε στις οδούς Δημοκρίτου-Βουκουρεστίου (Πηγή: J. C. Hobhouse, A journey through Albania and other provinces of Turkey in Europe and Asia, to Constantinople, during the years 1809 and 1810, Λονδίνο 1813).

Πράγματι, σε όλη τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, η Αθήνα όχι μόνο παρέμεινε πόλη, αλλά παρέμεινε σταθερά, ακολουθούμενη από τη Θήβα, τη Λιβαδειά, τη Λαμία, την Αταλάντη, τα Σάλωνα και, αργότερα, το Μεσολόγγι 4, ενώ παρουσίασε μια αισθητή γεωγραφική επέκταση, εκτός των μεσαιωνικών της ορίων.

Έδρα Μητρόπολης καθώς και Οθωμανικού Κάζα, ανέπτυξε την ειδίκευσή της σε μια σειρά από δραστηριότητες αστικού χαρακτήρα, όπως η βιοτεχνία μεταξωτών υφασμάτων, η σαπωνοποιία και η βυρσοδεψία. Είναι χαρακτηριστικό ότι, όταν τον Οκτώβριο του 1833, συντάσσεται ο κατάλογος των προς απαλλοτρίωση κτιρίων, χάριν ανασκαφών, καταγράφονται 400 σπίτια, 7 φούρνοι και 103 εργαστήρια, μεταξύ των οποίων 2 ελαιοτριβεία και 2 σαπουντζίδικα, μόνο στην περιοχή την οριζόμενη από τις κατοπινές οδούς Ηφαίστου, Μητροπόλεως, Νίκης, Αμαλίας και Λυσικράτους, δηλαδή στο ήμισυ περίπου της παλαιάς πόλης5.

Αλλά και πέραν της Στερεάς, η Αθήνα ανήκε στην κατηγορία των σημαντικών βαλκανικών πόλεων. Κατά τις παραμονές της Επανάστασης, συγκαταλεγόταν στην πρώτη δεκάδα των πόλεων της Νότιας Βαλκανικής, μετά την Κωνσταντινούπολη, την Αδριανούπολη, τη Θεσσαλονίκη, τα Γιάννενα, τις Σέρρες, τη Λάρισα, την Τρίπολη και την Πάτρα. Κατατασσόταν στην ίδια σειρά με το Αργυρόκαστρο, ενώ άφηνε πίσω ονομαστές πόλεις, όπως τη Βέροια, το Μοναστήρι, το Άργος και το Ναύπλιο, την Καστοριά, το Μπεράτι και την Άρτα6.


Αθήνα 1851. Ακρόπολη και Πύλη του Ανδριανού, Φωτογραφία: Alfred Nicolas Normand

Μεταξύ δε των πόλεων της κατόπιν ελευθέρας Ελλάδος, πράγμα που έχει ξεχωριστή σημασία αφού μεταξύ αυτών επρόκειτο να επιλεγεί εκ των πραγμάτων η πρωτεύουσα, η προεπαναστατική Αθήνα ερχόταν τρίτη, μετά την Τρίπολη και την Πάτρα. Ο ακριβής αριθμός των κατοίκων της είναι δύσκολο να καθοριστεί αλλά όλες οι ενδείξεις, εντούτοις, τείνουν προς έναν αριθμό της τάξεως των 10.000. Τον Οκτώβριο του 1824, επί φρουραρχίας Γκούρα, πραγματοποιήθηκε μια καταγραφή στην επαναστατημένη Αθήνα, σύμφωνα με την οποία στην Πόλη υπήρχαν 9.040 κάτοικοι και 1.605 σπίτια, που κατανέμονταν σε 35 ενορίες 7. Την εποχή εκείνη, η πράγματι μεγαλούπολη Θεσσαλονίκη είχε περί τις 60.000 κατοίκους, η δε Τρίπολη και η Πάτρα περί τις 15.0008. Δεν τεκμηριώνεται συνεπώς ο αφορισμός ότι η Αθήνα «δεν ήταν από τις σημαντικότερες προεπαναστατικές πόλεις».

Πολύ περισσότερο δε, το να ονοματίσει κανείς έναν βαλκανικό οικισμό 10.000 κατοίκων των αρχών του 19ου αιώνα, «χωριό» ή ακόμη και «κωμόπολη», συνιστά αναχρονιστική εφαρμογή μεταγενεστέρων κριτηρίων. Αλλά ακόμη και βάσει των νεωτέρων κριτηρίων, τόσο βάσει του Δημοτικού Νόμου του 1912 όσο και εκείνου του 1954, οι 10.000 κάτοικοι αποτελούσαν ακριβώς το όριο που αναβάθμιζε έναν οικισμό από Κοινότητα σε Δήμο.


Άποψη της Αθήνας από τους πρόποδες της Ακρόπολης προς τον Αρδηττό και τον Υμηττό (περ. 1870). Διακρίνονται η πύλη του Αδριανού, το Ολυμπιείον, η θέση του Παναθηναϊκού Σταδίου, που δεν έχει ακόμα αποκαλυφθεί (το βραχώδες κοίλο στα αριστερά της φωτογραφίας) και ακόμα πιο αριστερά, στα κυπαρίσσια, το Προτεσταντικό Νεκροταφείο.

Οι περιγραφές είναι πράγματι αποκαρδιωτικές όταν μιλούν για την Αθήνα μετά τις περιπέτειες του απελευθερωτικού πολέμου.


Χάρτης της Τουρκοκρατούμενης Αθήνας σχεδιασμένος από τον Coubault, περί το 1800. Εκτός από την κατοικημένη περιοχή, εντός των τειχών, περικλείονται μη οικοδομημένες εκτάσεις, χέρσες αλλά και καλλιεργημένες, προς τα βόρεια και τα βορειοανατολικά (Πηγή: Ι. Μελετόπουλος, Αθήναι 1650-1870, έκδοση Τράπεζας Πίστεως, Αθήνα 1979).

Αναφωνεί τον Αύγουστο του 1832 ο Λουδοβίκος Ρος:
«Αυτό δεν είναι αι ιοστεφείς και περίφημοι Αθήναι. Αυτό είναι μονάχα ένας θεόρατος σωρός ερείπια, μια άμορφη […] γκριζωπή μάζα στάχτης και σκόνης, απ’ όπου ξεπροβάλλουν μια δωδεκάδα φοίνικες και κυπαρίσσια, τα μόνα που αντιστέκονται στην καθολική ερήμωση»9.

Την ίδια περίπου εποχή (1832-1833) επισκέπτεται την Αθήνα και ο αποσπασμένος στο εκστρατευτικό σώμα του Στρατηγού Maison, J.L. Lacour:
«Η καρδιά σφίγγεται φτάνοντας στην Αθήνα. Νέα ερείπια καλύπτουν τα αρχαία, τα καταχωνιασμένα μέσα στη γη. […] Στενά, σκοτεινά, λασπώδη, ακανόνιστα δρομάκια. Βρώμικα, καπνισμένα και δυσώδη μαγαζιά, με πραμάτειες που θα τις περιφρονούσαν ως και οι πλανόδιοι πωλητές στα χωριάτικα πανηγύρια μας, κι όλα αυτά περικυκλωμένα από ένα χονδροειδές τοιχίο, να τι έχει αντικαταστήσει το Ωδείο του Περικλέους, το Ελευσίνιο, το Λύκειο, τους Κήπους και τον Ναό της Αφροδίτης, τις Πύλες του Ερμού, […] και τα λοιπά μνημεία, των οποίων μόνον τα ονόματα έχουν απομείνει»10.

Ο εκ των Αντιβασιλέων Georg Maurer, που έφθασε στην Αθήνα το 1833 κατά τη διάρκεια της πρώτης επίσκεψης του Όθωνα, σημειώνει:
«Η Αθήνα που πριν απ’ τον Απελευθερωτικό Πόλεμο αριθμούσε 3.000 περίπου σπίτια, τώρα δεν είχε ούτε 300. Τα άλλα είχαν μεταβληθεί σ’ έναν άμορφο σωρό από πέτρες»11.

Ενώ ο Thomas Abbet-Grasset παρατηρεί τον Οκτώβριο του 1834:
«Δεν υπάρχουσιν όμως πλέον Αθήναι. Εις τον τόπον της ωραίας δημοκρατίας απλούται σήμερον πενιχρά πολίχνη, μαύρη εκ των καπνών, σιωπηλή ως φύλαξ των νεκρών μνημείων, με στενούς και ασύμμετρους δρομίσκους»12.

Είναι προφανές καταρχήν ότι οι αυτόπτες αυτοί μάρτυρες αποτύπωναν στα λόγια τους όχι μόνο τη θλίψη τους για ό,τι έβλεπαν αλλά και την απογοήτευση τους για ό,τι δεν έβλεπαν: «τας ιοστεφείς και περίφημους Αθήνας», «την ωραία δημοκρατία», «το Ωδείο του Περικλέους» και «τις Πύλες του Ερμού».

Είναι γεγονός πάντως ότι η πόλη είχε υποστεί σοβαρότατες καταστροφές, ιδιαίτερα στο διάστημα της ενδεκάμηνης πολιορκίας της από τον Κιουταχή, μεταξύ Ιουνίου 1826 και Μαΐου 1827.


Αθήνα, άποψη των Ανακτόρων και της Ακρόπολις από τον Λυκαβηττό, περίπου 1853-1857. Από το βιβλίο του James Robertson views of Greece


Ο χωματόδρομος συνδέει την περιοχή της Καισαριανής με την Αθήνα. Στο βάθος η Ακρόπολη. Βιβλιοθήκη Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη. BAUD-BOVY, Daniel, BOISSONNAS, Frédéric. Des Cyclades en Crète au gré du vent, Γενεύη, Boissonnas & Co, 1919....

Διαβάστε το υπόλοιπο άρθρο που περιγράφει το σχεδιασμό της νέας πόλης εδώ:
http://www.eie.gr/archaeologia/gr/chapter_more_9.aspx

http://www.mixanitouxronou.gr/i-athina- ... is-tin-an/

[The Rebel]

18 Σεπτεμβρίου 1834. Η Αθήνα γίνεται πρωτεύουσα.
Πώς ήταν τότε η πόλη και γιατί οι κάτοικοί της ονομάζονταν «γκάγκαροι»


Η Αθήνα και ο Ιλισός το 1872...

Στις 18 Σεπτεμβρίου του 1834 ο Όθωνας, μετά από παρότρυνση του πατέρα του, Λουδοβίκου, ο οποίος λάτρευε την αρχαία Ελλάδα, αποφάσισε ότι νέα πρωτεύουσα της Ελλάδας θα γινόταν η Αθήνα.

Τον τίτλο διεκδικούσαν κι άλλες πόλεις όπως το Άργος, η Κόρινθος, ο Πειραιάς, αλλά καθώς η Αθήνα συνδεόταν περισσότερο με την αρχαιότητα, κέρδισε τη μάχη της πρωτεύουσας. Η πόλη ανακηρύχθηκε σε «Βασιλική καθέδρα και πρωτεύουσα» και οι κάτοικοι που δεν ξεπερνούσαν τις 7.000, γιόρτασαν το γεγονός. Η Αθήνα ήταν τότε ένα «μεγάλο χωριό». Τα σπίτια των κατοίκων έμοιαζαν με παράγκες και γύρω από τις συνοικίες υπήρχαν μεγάλα χωράφια, που χρησιμοποιούνταν για καλλιέργεια ή βοσκοτόπια.
Διαβάστε όλο το άρθρο: http://www.mixanitouxronou.gr/18-septem ... ri-vinteo/




Ποιοι ήταν οι Γκάγκαροι Αθηναίοι; Tι σήμαινε αρχικά η ονομασία και πώς βγήκε η φράση;


Αθήνα το 1835 του Stademann, Ferdinand...

Αν κάποιος θέλει να περιγράψει την Αθήνα πριν ξεκινήσει το ελληνικό κράτος, δηλαδή πριν από το 1834, θα πρέπει να απαλλαγεί τελείως από τις σημερινές εικόνες και απλά να σκεφτεί πως είναι ένα μεγάλο χωριό.

Η Αθήνα είχε γύρω στους 2.000 κατοίκους και περίπου 400 σπίτια.



Όλα ήταν όλα κάτω από την Aκρόπολη, στην περιοχή που καλύπτουν σήμερα η Πλάκα και το Μοναστηράκι. Η υπόλοιπη περιοχή ήταν ακαλλιέργητα χωράφια και κακοτράχαλα υψώματα! Δρόμοι δεν υπήρχαν. Οι κάτοικοι περπατούσαν μέσα από μονοπάτια και έπρεπε να βάζουν πέτρες για να βρουν τρόπο να γυρίσουν στα σπίτια τους, ακόμα και την ημέρα. Οι αθηναιογράφοι πιστεύουν ότι και γι΄ αυτόν το λόγο, οι γυναίκες δεν μπορούσαν να περπατήσουν και κάθονταν σπίτι.

Τα σπίτια ήταν χαμηλά χωρίς κάποια ιδιαίτερη αρχιτεκτονική ταυτότητα και οι πόρτες ήταν μικρές. Οι πιο εύποροι πίσω από τις πόρτες έβαζαν ένα χοντρό ξύλο για επιπλέον ασφάλεια. Όχι από κλέφτες αλλά από μεθυσμένους Τούρκους που μπορεί να ασκούσαν τα κυριαρχικά τους δικαιώματα σε βάρος των ραγιάδων. Γενικά πάντως η συμβίωση ήταν σε καλό επίπεδο και οι Τούρκοι αργότερα εγκατέλειψαν την πόλη με πίκρα και συγκίνηση. Το ξύλο, με το οποίο ασφάλιζαν την πόρτα λεγόταν «Γκάγκαρος».

Επειδή αρχικά το ξύλο το έβαζαν οι πιο πλούσιοι, η φράση Γκάγκαρος, έγινε συνώνυμο της αρχοντικής τάξης. Σταδιακά ο χαρακτηρισμός «γκάγκαρος» χρησιμοποιήθηκε για να υποδηλώσει τον γηγενή, τον γεννημένο στην Αθήνα από παλιά αθηναϊκή οικογένεια. Έτσι λοιπόν Γκάγκαρος ήταν ο γηγενής Αθηναίος και όλοι άλλοι που ερχόντουσαν από την επαρχία ήταν οι «μπουτσόβλάχοι».

http://www.mixanitouxronou.gr/pii-itan- ... e-finikes/

[The Rebel]

Τη νύχτα που η θεομηνία έριξε τον στύλο στον ναό του Ολυμπίου Διός.
Το «εθνικό δυστύχημα» συνδυάστηκε ακόμη και με την ατεκνία της Αμαλίας, ενώ τα καφενεία έστησαν τραπεζάκια δίπλα του!


Στύλοι Ολυμπίου Διός, 1955, από το αρχείο του πλοίου του Αμερικανικού Στόλου USS Salem CA-139....

Τη νύχτα της 14ης Οκτωβρίου του 1852, η τότε μικρή Αθήνα έζησε εφιαλτικές στιγμές. Οι ισχυρές καταιγίδες και οι θυελλώδεις άνεμοι έκαναν τους Αθηναίους να κλειστούν έντρομοι στα σπίτια τους. Πολλοί δρόμοι, κατοικίες και καλλιέργειες πλημμύρισαν, δέντρα ξεριζώθηκαν και χαμόσπιτα έπεσαν. Το ίδιο συνέβη επίσης και σε άλλες επαρχιακές περιοχές. Η θεομηνία όμως συνοδεύτηκε και από δύο ισχυρούς σεισμούς, που έκαναν τους κατοίκους να νομίζουν ότι ήρθε το τέλος του κόσμου.



Το πρωί της επόμενης ημέρας όμως, οι Αθηναίοι μιλούσαν για μια από τις μεγαλύτερες καταστροφές που είχαν δει ποτέ και έκαναν λόγο για «εθνικόν δυστύχημα». Ένας από τους 16 στύλους του ναού του Ολυμπίου Διός που είχαν σταθεί όρθιες στο πέρασμα των αιώνων, έπεσε και τεμαχίστηκε σε 18 κομμάτια.

Η εφημερίδα Αιών έγραφε:
«Αλλά το λυπηρότερον πάντων δυστύχημα συνέβη η κατά γραμμήν ευθείαν κατάπτωσις μιας κολοσσιαίας στήλης του ναού του Ολυμπίου Διός. Είδομεν πρηνή τον γίγαντα τούτον αιώνων είκοσι δύο, φέροντα 18 σπονδύλους παμμεγέθεις και ησθάνθημεν τι δύναται η δύναμις του Θεού, ενεργούσα είτε φυσικώς, είτε ηθικώς. Η στήλη αύτη είνε η μεσαία των εις των εις διαστημάτων αποκεχωρισμένων τριών στηλών εκ της κεφαλίδος του ναού του Ολυμπίου Διός».


Φωτογραφία του Felix Bonflis, 1870.
Πίσω από τον πεσμένο κίονα διακρίνεται το κτήριο Weiler και στο βάθος ο λόφος των Μουσών και το μνημείο του Φιλοπάππου. Περιηγητές φωτογραφίζονται πάνω στην τεμαχισμένη στήλη.

Η ατεκνία της βασίλισσας Αμαλίας
Σύντομα οι αρχές αποφάσισαν να περιφράξουν την περιοχή με ένα συρματόπλεγμα για να αποτραπούν κλοπές κομματιών του πεσμένου κίονα. Ήταν όμως τόσο κακόγουστη η περίφραξη, που ο κόσμος αναρωτιόταν για ποιο λόγο δεν τοποθετείται «ένα σιδηρούν και καλλιτεχνικόν κιγκλίδωμα, αντάξιο της ιστορικής σημασίας του πράγματος».

Η πτώση της στήλης συνδυάστηκε και με το πρόβλημα της ατεκνίας που αντιμετώπιζε η βασίλισσα Αμαλία. Πολλοί αντιοθωνικοί Αθηναίοι μετέδιδαν την πρόληψη ότι «ο Ύψιστος βλέπων μετά βλέμματος εχθρικού τη βαυαρική δυναστεία, εξεδήλωνε την οργήν του δια της λαίλαπος και της πτώσεως της στήλης». Φυσικά οι κακοπροαίρετες και εμφανώς ανόητες δοξασίες σύντομα ξεχάστηκαν.


Η Αθήνα που χάσαμε φωτογραφημένη από τη Ακρόπολη κατ’ εκτίμηση το 1910. Στο βάθος ο ναός του Ολυμπίου Διός και ο πεσμένος κίονας.

Τα επόμενα χρόνια πάντως, ο πεσμένος στύλος αποτέλεσε σημείο ενδιαφέροντος για τους περιηγητές. Όταν περνούσαν από την περιοχή για να θαυμάσουν την Πύλη του Αδριανού και το Ναό του Ολυμπίου Διός, δεν παρέλειπαν να σκαρφαλώνουν στα κομμάτια της πεσμένης κολόνας και να φωτογραφίζονται καμαρωτοί. Στην παλιά Αθήνα οι στήλες αποτελούσαν ανέκαθεν σημείο συνάντησης ερωτευμένων, περιπάτου, άθλησης και πολιτικών συγκεντρώσεων. Ο αρχαιολογικός χώρος ήταν αφύλακτος και στα οθωνικά χρόνια οι Αθηναίοι πήγαιναν ως εκεί για να πιουν τον καφέ τους.


Η πρωτη απογραφη (1879) εδειξε 63.374 κατοικους, περιπου οσο και ο Δημος Αιγαλεω σημερα.

Μέχρι και τα τέλη της δεκαετίας του 1920, οι εφημερίδες, οι αρχαιολόγοι και οι διανοούμενοι διαμαρτύρονταν για τα καφενεία και τα ζυθοπωλεία (μπυραρίες) που λειτουργούσαν εκεί, προς την πλευρά της λεωφόρου Συγγρού. Οι καφετζήδες έστηναν τραπέζια ακόμη και πάνω στην πεσμένη κολόνα.


Θαμώνες του καφενείου στο ναό Ολυμπίου Διός. Διακρίνεται η σκήτη του στυλίτη μοναχού και στα δεξιά ο μύλος του Μετς σε πλήρη λειτουργία, 1865 (Φωτογραφία: Δημήτριος Κωνσταντίνου, Συλλογή Pierre de Girord / Kallimages, Παρίσι)

«Επί του αρχαίου τοιχώματος έχει εγκατασταθεί ένα οικτρόν θέατρον ενώ εις τα πέριξ έχουν σφηνωθεί διάφορα ζυθοπωλεία και κέντρα τρίτης και τέταρτης τάξεως. Απορούμε πως η αρμοδία αρχή εχορήγησε τα σχετικάς αδείας, φρονούμε δε ότι το Υπουργείο της Παιδείας θα σπεύσει πάραυτα δια να απαλλαγή του αίσχους της καραγκιοζοποιήσεως, ένας από τους λαμπρότερους και μεγαλοπρεπέστερους αρχαίους ελληνικούς ναούς», έγραφε χαρακτηριστικά το 1929, η εφημερίδα Εμπρός....

http://www.mixanitouxronou.gr/ti-nichta ... dipla-tou/