Τι είναι τύχη;

[Πάνας]

Ποια είναι η πραγματική φύση του τυχαίου;
Υπάρχει δηλαδή στην φύση το τυχαίο ή απλά εμείς οι άνθρωποι αποδίδουμε τον όρο τυχαίο για κάτι του οποίου δεν μπορούμε να προβλέψουμε την μελλοντική (ή παρελθοντική) εξέλιξη;
Επίσης συνδέεται αυτό που αποκαλούμε τυχαίο με την αιτιοκρατία; Μπορούμε άραγε να μιλάμε για τυχαίο εκτός αιτιοκρατίας;






*Η αιτιοκρατία (ντετερμινισμός) (Determinism) είναι η φιλοσοφική τάση που επηρέασε ιδιαιτέρως την επιστημονική σκέψη από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα. Απόδέχεται την ύπαρξη της αιτιότητας, την καθολική αιτιώδη και νομοτελειακή συνάφεια όλων των φαινομένων. Το ευθέως αντίθετο της αιτιοκρατίας πρεσβεύει η αναιτιοκρατία ή ιντετερμινισμός. Οι αρχικές ιδέες που διαμόρφωσαν την αιτιοκρατία ως ιδεολόγημα απαντώνται στους ατομικούς φιλοσόφους (βλ. Αριστ., Περί ζώων γενέσεως, 789β 2) τους Επικούρειους και τον Λουκρήτιο (De rerum naturae). Στη σύγχρονη φιλοσοφική σκέψη η αιτιοκρατία συνδέεται με τη σκέψη διανοητών όπως ο Φράνσις Μπέικον, ο Γαλιλαίος, ο Καρτέσιος, ο Νεύτων, ο Μιχαήλ Λομονόσοφ, ο Λαπλάς, ο Σπινόζα και οι Γάλλοι υλιστές του 18ου αι.. Ο μηχανιστικός και αφηρημένος χαρακτήρας των εν λόγω περί αιτιοκρατίας αντιλήψεων εκφράζεται με την απολυτοποίηση της μορφής της αιτιοκρατίας, την ταύτιση της αιτιοκρατίας με την αναγκαιότητα και την απόρριψη του αντικειμενικού χαρακτήρα της τυχαιότητας.

[Otto Weininger]

Μάλλον μια εξίσωση που πρέπει πρώτα να την βρούμε και μετά να την λύσουμε.

[Πάνας]

Το τελευταίο θα το απορρίψω γιατί το αντίθετο του τυχαίου είναι το προβλέψιμο και για να μπορέσουμε να το προβλέψουμε θα πρέπει να σκεφτούμε αιτιοκρατικά, έτσι δεν είναι;

[relativer777]

Φίλε Πάνας καλή σου μέρα.
Ο Determinism, Δέν μπωρεί να έχει την όποια ισχύ,
Όντας σ'ένα κόσμο κβαντικής απροσδιοριστίας.
Οπότε η αιτιοκρατική σκέψη δέν μπορεί πλέον να έχει την όποια ισχύ και αποδοχή, διότι θα έπρεπε να ανατρέψει την μή τοπικότητα, που όμως αδυνατεί να κάνει αυτή την ανατροπή.

[Μηχανικός]

Η Vesna Vulovic στις 26 Ιανουαρίου του 1972, εργαζόταν ως αεροσυνοδός σε αεροπλάνο των Γιουγκοσλαβικών αερογραμμών όταν αυτό ανατινάχτηκε, κόπηκε στα δύο και η Vesna πέφτοντας από ύψος 11.000 μέτρων επέζησε.

[Ελβετός Τραπεζίτης]

Στα ελληνικά νομίζω υπάρχει κάποιο πρόβλημα κατανόησης με την έννοια «τύχη».

ευ-τυχής
δυσ-τυχής
α-τυχής
ευτηχισμενος
δυστηχισμένος

Ολα ειναι ολιγον μπερδεμένα, διότι στην καθομιλουμένη περικλείουν και την έννοια του «τυχαίου/απροσδόκητου» αλλά και την έννοια του «σε τι κατάσταση διατελεί» .

Ομως το τυχαίο/απροσδόκητο ειναι αίτιο για κάτι που συμβαίνει, ενω το «σε τι κατάσταση διατελεί» ειναι ιδιότητα που παράγεται απο κάποιο αποτέλεσμα

[Saliveros]

Έχω την εντύπωση ότι δεν μπορεί να αποδειχτεί ότι κάτι είναι τυχαίο (random).
Τουλάχιστον στα μαθηματικά.

[Isomnia]

Στην αρχαία Ελλάδα πίστευαν στις Μοίρες οι οποίες καθόριζαν το πεπρωμένο του ανθρώπου και ήταν τρεις:

Η πρώτη Μοίρα, η Κλωθώ, «αυτή που κλώθει», γνέθει το νήμα της ζωής, (συμβολίζει το παρόν),
η δεύτερη, η Λάχεσις (το παρελθόν), το ξετυλίγει, (μοιράζει τους κλήρους, καθορίζει τι θα «λάχει» στον καθένα, εξ ού και λαχείο),
ενώ η τρίτη, η Άτροπος το κόβει, όταν έρθει η ώρα (συμβολίζει το μέλλον).

Οι Μοίρες είναι οι δυνάμεις που ευθύνονται για τα καλά και τα κακά της ζωής του κάθε θνητού, από τη γέννηση μέχρι το θάνατό του. Παίρνουν την δύναμή τους από τον Δία. ο οποίος για το λόγο αυτό καλείται και «Μοιραγέτης».

Επίσης, κυρίαρχη όλων των μοιρών ήταν η Ειμαρμένη:

Η Ειμαρμένη είναι η μοίρα, το πεπρωμένο του κάθε ανθρώπου, που περιλαμβάνει και προδιαγράφει ολόκληρη τη ζωή του.
Είναι το μονοπάτι που παίρνουμε, αλλά και οι επιλογές που κάνουμε και πώς αυτές επηρεάζουν το μέλλον μας.
Η λέξη προκύπτει από το αρχαίο ρήμα μείρομαι (ουσιαστικοποιημένη μετοχή παρακειμένου), που σημαίνει λαμβάνω το μερίδιο που μου ανήκει. Ως κύριο όνομα είναι η προσωποποίηση της μεγαλύτερης δύναμης, που κυριαρχεί στη Φύση και κανονίζει τις ενέργειες των ανθρώπων. Θεωρείται η κυρίαρχος των Μοιρών, η Μέγιστη Μοίρα, η από το Θεό διορισμένη ως τοποτηρήτρια της κοσμικής νομοτέλειας.
Η Ειμαρμένη δημιουργεί γεγονότα, η αντιμετώπιση όμως των οποίων εξαρτάται από το χαρακτήρα των ανθρώπων, όπως αυτός διαμορφώνεται από την ελεύθερη βούλησή τους. Χαρακτηριστική είναι η φράση του Ρωμαίου φιλοσόφου Σενέκα:
Ducunt volentem fata, nolentem trahunt.
Ήτοι,
Εκείνον που θέλει, οι μοίρες τον οδηγούν,
εκείνον που δεν θέλει, τον σέρνουν.

Τέλος, υπήρχε και η Νέμεσις:

Η Νέμεσις, προσδιορίζεται άλλοτε ως Ιχναίη, άλλοτε ως Αδράστεια ή Ραμνουσία. Η ετυμολογία, η ρίζα του ονόματος «νέμω», δήλωνε αρχικά τη δίκαιη διανομή, τη μοιρασιά που γίνεται βάσει νόμιμης εξουσίας. Με τον καιρό απέκτησε τη σημασία της ανάληψης δικαστικής δράσης εκ μέρους της εξουσίας, ώστε να απονεμηθεί δικαιοσύνη. Ως λέξη η «Νέμεσις» έχει αντικειμενική αξία και όχι υποκειμενική. Αναφέρεται στο φορέα της εξουσίας που την ασκεί. Μεταφορικά λέγοντας «Νέμεσι» εννοούμε τη θεία δίκη.

[chris]

Έχω την εντύπωση ότι δεν μπορεί να αποδειχτεί ότι κάτι είναι τυχαίο (random).
Τουλάχιστον στα μαθηματικά.

Έτσι όπως το λέμε στην ζωή όχι, δεν νομίζω να μπορεί να οριστεί.
Αλλά φυσικά και στα μαθηματικά υπάρχει η τυχαιότητα με την έννοια της ισοκατατομής πιθανοτήτων.
Πάραδειγμα: τα δεκαδικά ψηφία του π έχει αποδειχθεί ότι είναι "τυχαία", δηλαδή ότι όλα έχουν την ίδια πιθανότητα να εμφανιστούν και με αυτό τον τρόπο δεν μπορούν να προβλεφθεί το αμέσως επόμενο ψηφίο ποιό θα είναι, ακόμα και αν γνωρίζουμε "άπειρα" ψηφία πριν από αυτό.
Με την ίδια έννοια, υπάρχει θεωρία των random graphs, random numbers κ.α.

[chris]

Το τελευταίο θα το απορρίψω γιατί το αντίθετο του τυχαίου είναι το προβλέψιμο και για να μπορέσουμε να το προβλέψουμε θα πρέπει να σκεφτούμε αιτιοκρατικά, έτσι δεν είναι;

Καλησπέρα Πάνα,
στην ζωή νομίζω ότι τυχαίο λέμε κάτι το οποίο είναι απρόβλεπτο/ξαφνικό/χωρίς να το έχουμε υπολογίσει σαν δεδομένο.
Σε αντίθεση με τα μαθηματικά, όπου τυχαίο είναι κάτι το οποίο δεν μπορούμε να προβλέψουμε ακόμα και αν έχουμε άπειρα δεδομένα πιο πριν και "ξέροντας όλες τις παραμέτρους του".

Επίσης, αυτό που λες για τις εξισώσεις και την αιτιοκρατία δεν ισχύει, βλέπε τη θεωρία του χάους - από απλές εξισώσεις μπορείς να έχεις φράκταλ δομές όπου το "που θα κάτσει η μπίλια μετά" να μην μπορείς να το ξέρεις ακόμα και αν οι εξισώσεις είναι γνωστές και αιτιοκρατικές όπως πχ ο διπλασιασμός περιόδου.
Ανάλογο παράδειγμα ο καιρός όπου από 3-4 συμπλεγμένες διαφορικές εξισώσεις από κάποιο σημείο και έπειτα, το μοντέλο ξεφεύγει τελείως και είναι απρόβλεπτο. Εξ'ου και ότι δεν μπορεί να έχεις πρόβλεψη μετά από 7-10 μέρες στην καλύτερη.
φιλικά πάντα,
chris

[wooded glade]

Η τύχη είναι αστάθμητη.
Περπατάς στην Πατησίων και πας να περάσεις απέναντι από το φανάρι της Στουρνάρα.
Στο απέναντι πεζοδρόμιο είναι η μις Ελλάς και είναι βέβαιο ότι θα τη ρίχνατε.
Ο αέρας σπρώχνει προς το μέρος σας ένα διαφημιστική φυλλάδιο που λέει "ηλεκτρικές κουζίνες - πλυντήρια με εκπτώσεις στου Παρταόλα".
Το πιάνετε, το διαβάζετε για λίγο, φεύγει το πράσινο φως.
Στο επόμενο πράσινο φως η μις Ελλάς έχει χαθεί, έχει φτάσει στα Χαυτεία ξέρω γω - πάει το ραντεβού.

Αντίθετα μπορεί να σας ευνοήσει.
Πως πήρα εγώ 100 ευρώ πέρυσι το καλοκαίρι ;
Μπαίνω σε ένα πρακτορείο και παίζω 2 ευρώ ένα άλογο μιάς Εγγλέζικης ιπποδρομίας. Ήταν το νούμερο 6, με απόδοση 5. Κερδάει, πάω να πάρω 10 ευρώ και μου δίνουν 100 !
Εξαφανίστηκα αμέσως γιατί νόμιζα ότι ήταν λάθος του μηχανήματος, μήπως ήθελε τίποτα πάτημα "clear" αλλοιώς προσέθετε και προηγούμενα ποσά.
Τι είχε γίνει όμως ;
Δεν είχα παίξει Αγγλία. Είχα παίξει μία ταυτόχρονα διεξαγόμενη Γαλλική ιπποδρομία. Για να μου σημείωνε Αγγλία το χαρτάκι έπρεπε να είχα δηλώσει "Αγγλία" και να πάει ο πράκτορας το τερματικό στη θέση "Αγγλία". Όμως ήταν στη θέση "Γαλλία" και πήρε "Γαλλία".
Τι έγινε στη Γαλλία λοιπόν ; Στη Γαλλία κέρδισε κι εκεί ένα νούμερο 6, το οποίο όμως ήταν φαντομάς και είχε απόδοση 50 !

[chris]

Στην αρχαία Ελλάδα πίστευαν στις Μοίρες οι οποίες καθόριζαν το πεπρωμένο του ανθρώπου και ήταν τρεις:

Insomnia να σε ρωτήσω κάτι; μπορείς να μου εξηγήσεις τι σχέση έχουν οι Μοίρες με το Ύβρις, Άτη, Νέμεσις, Τίσις των αρχαίων; Είναι οι ίδιες θεότητες; ή μιλάμε για κάτι άλλο;

επειδή στο κεφάλι μου τα έχω αχταρμά γι'αυτά (κυρίως λόγω της Νέμεσις), έχω απαντήσει κάμποσες φορές λάθος σε trivial pursuit ερωτήσεις ... :-(

[Isomnia]

Στην αρχαία Ελλάδα πίστευαν στις Μοίρες οι οποίες καθόριζαν το πεπρωμένο του ανθρώπου και ήταν τρεις:

Insomnia να σε ρωτήσω κάτι; μπορείς να μου εξηγήσεις τι σχέση έχουν οι Μοίρες με το Ύβρις, Άτη, Νέμεσις, Τίσις των αρχαίων; Είναι οι ίδιες θεότητες; ή μιλάμε για κάτι άλλο;

επειδή στο κεφάλι μου τα έχω αχταρμά γι'αυτά (κυρίως λόγω της Νέμεσις), έχω απαντήσει κάμποσες φορές λάθος σε trivial pursuit ερωτήσεις ... :-(

Το τετράπτυχο Ύβρις - Άτη - Νέμεσις - Τίσις αποτελεί μια φιλοσοφική ακολουθία η οποία αργότερα περιβλήθηκε με θρησκευτική χροιά.
Απευθύνεται στην νομοτέλεια και την δομή της ανθρώπινης φύσης με σκοπό την ισορροπία και την αρμονία στη ζωή των ανθρώπων.

Η ύβρις εκφράζεται με βίαιο, απρόσεκτο, αλαζονικό και προσβλητικό τρόπο απέναντι σε θεούς και ανθρώπους, στους φυσικούς και ηθικούς κανόνες, στους νόμους του κράτους. Η ύβρις προκαλούσε το μένος του Δία ο οποίος έστελνε στον υβριστή την
Άτη δηλαδή την σύγχυση του νου που έφερε ως άμεση συνέπεια μεγαλύτερες ύβρεις, οδηγούσε σε ανόητες πράξεις έως ότου να διαπράξει ο υβριστής ένα πολύ σοβαρό σφάλμα το οποίο προκαλούσε την
Νέμεσι δηλαδη την οργή και την εκδίκηση των θεών οι οποίες επέφεραν την
Τίσιν δηλαδή την τιμωρία του.

Το κοινό τους σημείο με τις μοίρες είναι ότι ο άνθρωπος μόνος του, με τις πράξεις του, διαμορφώνει την μοίρα του.

[chris]

Στην αρχαία Ελλάδα πίστευαν στις Μοίρες οι οποίες καθόριζαν το πεπρωμένο του ανθρώπου και ήταν τρεις:

Insomnia να σε ρωτήσω κάτι; μπορείς να μου εξηγήσεις τι σχέση έχουν οι Μοίρες με το Ύβρις, Άτη, Νέμεσις, Τίσις των αρχαίων; Είναι οι ίδιες θεότητες; ή μιλάμε για κάτι άλλο;

επειδή στο κεφάλι μου τα έχω αχταρμά γι'αυτά (κυρίως λόγω της Νέμεσις), έχω απαντήσει κάμποσες φορές λάθος σε trivial pursuit ερωτήσεις ... :-(

Το τετράπτυχο Ύβρις - Άτη - Νέμεσις - Τίσις αποτελεί μια φιλοσοφική ακολουθία η οποία αργότερα περιβλήθηκε με θρησκευτική χροιά.
Απευθύνεται στην νομοτέλεια και την δομή της ανθρώπινης φύσης με σκοπό την ισορροπία και την αρμονία στη ζωή των ανθρώπων.

Η ύβρις εκφράζεται με βίαιο, απρόσεκτο, αλαζονικό και προσβλητικό τρόπο απέναντι σε θεούς και ανθρώπους, στους φυσικούς και ηθικούς κανόνες, στους νόμους του κράτους. Η ύβρις προκαλούσε το μένος του Δία ο οποίος έστελνε στον υβριστή την
Άτη δηλαδή την σύγχυση του νου που έφερε ως άμεση συνέπεια μεγαλύτερες ύβρεις, οδηγούσε σε ανόητες πράξεις έως ότου να διαπράξει ο υβριστής ένα πολύ σοβαρό σφάλμα το οποίο προκαλούσε την
Νέμεσι δηλαδη την οργή και την εκδίκηση των θεών οι οποίες επέφεραν την
Τίσιν δηλαδή την τιμωρία του.

Το κοινό τους σημείο με τις μοίρες είναι ότι ο άνθρωπος μόνος του, με τις πράξεις του, διαμορφώνει την μοίρα του.

Ήσουνα κατατοπιστικότατη και σε ευχαριστώ πολύ!
Όπως το περιγράφεις, πρώτα είχαμε την φιλοσοφική θεώρηση και μετά με βάση αυτή "έφτιαξαν" τις Μοίρες, θεότητες δηλαδή που αντιπροσωπεύουν την ίδια την φιλοσοφία τους!?!
πολύ εντύπωση μου έκανε το συγκεκριμένο!

[Isomnia]

Ήσουνα κατατοπιστικότατη και σε ευχαριστώ πολύ!
Όπως το περιγράφεις, πρώτα είχαμε την φιλοσοφική θεώρηση και μετά με βάση αυτή "έφτιαξαν" τις Μοίρες, θεότητες δηλαδή που αντιπροσωπεύουν την ίδια την φιλοσοφία τους!?!
πολύ εντύπωση μου έκανε το συγκεκριμένο!

Απ' ότι έχω διαβάσει, η φιλοσοφική θεώρηση θεοποιήθηκε αργότερα με σκοπό να γίνει περισσότερο προσιτή στον κόσμο.