Εξετάζοντας οστά ατόμων από τους πολιτισμούς του Αιγαίου της εποχής του χαλκού έχουμε βρει ομοιότητες αλλά και διαφορές μεταξύ των πληθυσμών. Για παράδειγμα
στην έρευνα του 2017 των Λαζαρίδη & Σταματογιαννόπουλου βρέθηκε ότι ενώ οι Μυκηναίοι και οι Μινωίτες μοιράζονταν ένα μεγάλο ποσοστό προγόνων από τους νεολιθικούς γεωργούς της Ελλάδας και της Μικράς Ασίας,
στους Μυκηναίους μόνο βρέθηκε ένα ποσοστό DNA 4% έως 16% από την Ανατολική Ευρώπη/Σιβηρία το οποίο εισήχθη στην Ελλάδα είτε μέσω των νοτιορωσικών στεπών είτε μέσω Αρμενίας.https://www.nature.com/articles/nature23310https://www.news247.gr/epistimi/to-elli ... -minoiton/
Σε
έρευνα του 2021 βρέθηκε ότι
έως τη Μέση Εποχή του Χαλκού πριν 4.000 έως 4.600 χρόνια τα άτομα από το Βόρειο Αιγαίο είχαν πια σημαντικές γενετικές διαφορές σε σχέση με εκείνα κατά την Πρώιμη εποχή του Χαλκού. Αυτοί οι άνθρωποι είχαν κατά περίπου το ήμισυ (50%) κοινή καταγωγή με τους ανθρώπους από την Ποντο-Κασπιακή Στέπα, μια μεγάλη γεωγραφική περιοχή που εκτεινόταν ανάμεσα στους ποταμούς Δούναβη και Ουράλη και βόρεια της Μαύρης Θάλασσας. Η μελέτη εκτιμά ότι τα μεταναστευτικά κύματα από τη μεγάλη στέπα βόρεια του Αιγαίου διαμόρφωσαν τη σημερινή Ελλάδα. Ο Μινωικός πολιτισμός έχει ξεκινήσει ήδη πριν από τη Μέση Εποχή του Χαλκού στην Πρώιμη Εποχή του Χαλκού και βλέπουμε ότι διαφέρει περισσότερο από τους βόρειους εισβολείς στην Ελλάδα. Η συμβολή ατόμων με βόρεια καταγωγή στους Μινωίτες είναι αμελητέα.
https://www.cell.com/cell/fulltext/S009 ... %2900370-6https://www.zougla.gr/epistimi/nea-erev ... u-2000-px/
Ξανά σε
έρευνα του Λαζαρίδη του 2022 σε
23 νέα μυκηναϊκά δείγματα εντοπίστηκε καταγωγή από τους Γιαμνάγια πολιτισμούς της Ρωσο-Ουκρανικής στέπας σε ποσοστό 8.6±2%. Ένας Μυκηναίος της Κρήτης την περίοδο που οι Μυκηναίοι είχαν εξαπλωθεί στο νησί (1370-1340 π.Χ.), βρέθηκε κι αυτός να έχει καταγωγή από την βορειοανατολική Ευρώπη σε ποσοστό 24±6% . Η πατρογονική γραμμή δύο συγγενών από το Παλάτι του Νέστορα αποκάλυψε συγγένεια με μια σπάνια απλοομάδα Υ, την R-PF7562 που απαντά στον βόρειο Καύκασο, παρόμοια με αυτήν στα Υ-χρωμοσώματα των Γιαμνάγια της Ποντο-Κασπιακής στέπας. Αντίθετα οι Μινωίτες έχουν πολύ ισχυρότερη γενετική σχέση με τους Πρώιμους Γεωργούς της Ανατολίας, με το ρεύμα δηλαδή που έφερε την γεωργία στην Ευρώπη και πολύ ισχνή σχέση με τους πληθυσμούς της βορειοανατολικής Ευρώπης (κι αυτή πιο αργά).
Σύμφωνα με τον Λαζαρίδη
οι Μυκηναίοι ήταν το αποτέλεσμα ανάμειξης πληθυσμιακών στοιχείων της Ποντο-Κασπιακής στέπας της Γιαμνάγια περιόδου και του μινωικού γενετικού υποβάθρου που προϋπήρχε στο Αιγαίο. Το πληθυσμιακό στοιχείο της Ποντο-Κασπιακής στέπας κατά τη γνώμη του έφερε την πρόγονο της ελληνικής γλώσσας στην Ελλάδα (άποψη που συμφωνεί με παλιότερες εκτιμήσεις αρχαιολόγων και τις σημερινές εκτιμήσεις πολλών γλωσσολόγων).
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC10019558/
Η πιο
πρόσφατη έρευνα που έχω υπόψη, αυτή
της Δρ. Ειρήνης Σκουρτανιώτη(αρχαιογενετιστής),
επιβεβαίωσε την εισροή πληθυσμιακών στοιχείων από το βορρά στην γενετική δεξαμενή των Μυκηναίων κατά τη μέση εποχή του Χαλκού. Προηγουμένως, στην Πρώιμη Εποχή του Χαλκού, περίοδο δηλαδη εμφάνισης των Μινωιτών δεν υπήρχε αυτή η εισροή. Η ισχυρότερη σύνδεση των Μυκηναίων είναι είτε με τους πολιτισμούς Γιαμνάγια της δυτικής Ποντο-Κασπιακής στέπας, είτε με τον Πολιτισμό των Αγγείων με εμπίεστη σχοινοειδή διακόσμηση στον ευρωπαϊκό βορρά που απλώνεται σε μια μεγάλη έκταση (Γερμανία, Πολωνία, Βαλτικές χώρες κλπ), ο οποίος όμως κατάγεται εν μέρει από τους Γιαμνάγια της στέπας.
Η Σκουρτανιώτη υπολόγισε ότι οι Μυκηναίοι με προγόνους στη στέπα κυμαίνονταν μέσο όρο στο 22,3%.
Από το 1300 π.Χ. και μετά τα γενετικά ίχνη της στέπας φτάνουν μέχρι και 40% στην Κρήτη, εν μέρει λόγω της μυκηναϊκής επέκτασης. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9911347/https://en.wikipedia.org/wiki/Mycenaean ... ic_studies
Για την ουσιαστική συμβολή των πληθυσμών βόρειας προέλευσης στη διαμόρφωση του Αιγαίου η Δρ. Σκουρτανιώτη έχει πει τα εξής στην Huffington Post.
https://www.huffingtonpost.gr/entry/ta- ... 92886a2ab3Ερώτηση:
Φτάνοντας στο «αίνιγμα» της κατάρρευσης των πολιτισμών της Εποχής του Χαλκού: Υποθετικά μιλώντας, θα μπορούσε να υπάρχει σύνδεση με τις τάσεις/ φαινόμενα που υποδεικνύονται στην έρευνά σας;
Απάντηση:
Ναι, πιστεύω ότι υπάρχει σύνδεση αλλά όχι απαραίτητα αιτιότητα, και πρέπει να είμαστε αρκετά προσεκτικοί εδώ! Η λεγόμενη κατάρρευση των πολιτισμών τη Εποχής του Χαλκού ήταν μια περίοδος στο τέλος της τρίτης χιλιετίας π.Χ. για την οποία υπάρχουν ενδείξεις καταστροφής και εγκατάλειψης οικισμών σε πολλές περιοχές της Ανατολικής Μεσογείου μέχρι την Μεσοποταμία.
Μια επικρατούσα θεωρία είναι ένα ακραίο κλιματικό γεγονός ξηρασίας το οποίο έχει μάλιστα καταγραφεί σε κάποια θαλάσσια ιζήματα στην Νότια Ασία αλλά και στην στρωματογραφία κάποιων αρχαιολογικών θέσεων στην Νοτιοδυτική Ασία. Στον Ελλαδικό χώρο υπάρχουν στοιχεία από την ενδοχώρα που δείχνουν ερημοποίηση κάποιων οικισμών και εκτενή διάβρωση του εδάφους, η οποία θα μπορούσε να είναι συνδυαστικό αποτέλεσμα κλιματικών συνθηκών και υπερεκμετάλλευσης της γης.
Σε κάθε περίπτωση, η περίοδος αυτή συμπίπτει με τις πρώτες ενδείξεις γενετικής ροής στον βόρειο ελλαδικό χώρο από πληθυσμούς που ήταν βιολογικά συνδεδεμένοι με την Ευρασιατική στέπα. Μην φανταστείτε ότι πληθυσμοί ξεκίνησαν από εκεί με σκοπό να καταλήξουν στον Ελλάδικό χώρο.
Ήταν μια σταδιακή διαδικασία που επηρέασε ολόκληρη την Βαλκανική χερσόνησο. Ίσως λοιπόν, η κρίσιμη περίοδος στο τέλος της τρίτης χιλιετίες να προκάλεσε πληθυσμιακές ανακατατάξεις με αποτέλεσμα και την
εισροή νέων πληθυσμών από τον βορρά.
Ερώτηση:
Ας περάσουμε στις μετακινήσεις πληθυσμών: Ποιοι θεωρείτε πως ήταν οι καταλύτες που προκάλεσαν τις μετακινήσεις και αναμείξεις κατά την περίοδο την οποία μελετήσατε; Γιατί παρατηρείται μεγαλύτερη ομοιογένεια στον μυκηναϊκό κόσμο σε σχέση με την Κρήτη;
Απάντηση:Μετά από πάνω από πέντε αιώνες είναι αναμενόμενο τα γονίδια των εισερχόμενων πληθυσμών να έχουν εξαπλωθεί ομοιογενώς σε όλην την Ηπειρωτική Ελλάδα. Στην Κρήτη δεν παρατηρείται το ίδιο: τα γονίδια αυτά (ή πιο σωστά οι «γενετικές υπογραφές»), φτάνουν από τον 17ο πΧ αιώνα και μετά. Πρόκειται για την υστερομινωική περίοδο στο νησί, μια πολύ δυναμική περίοδο αναταραχών και αλλαγών
κατά την οποία φαίνεται να εντάθηκε η σύνδεση με την μυκηναϊκή ενδοχώρα, και πιθανώς ο έλεγχος από αυτήν. Μελετήσαμε πολλά δείγματα από την περίοδο εκείνη και αυτό που προτείνουν είναι η συνύπαρξη και επιμειξία των ντόπιων πληθυσμών με ομάδες από την Ηπειρωτική Ελλάδα και ίσως πιο μακριά, όπως η Ιταλία.
