sport billy έγραψε: ↑19 Απρ 2019, 13:24
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΤΙΝΕΣ
περί της εν Μακεδονία Κοριτσάς
Επειδή ο Κύριος Παναγιώτης Αραβαντινός εις την χρονογραφίαν της Ηπείρου έγραψε τινά
και περί της πατρίδας μου Κοριτσάς, οπωσούν ημαρτημένα, θεωρών αναγκαίον να είπω ολίγα περί τούτου.
Και πρώτα λέγω ότι εσφαλμένως λέγει περί της ερημωθείσης πόλεως του Βιθικουκίου, ότι κατοικείται από Βλάχικην φυλήν, ενώ οι κάτοικοι της
ανέκαθεν υπήρξαν γνησιώτατοι Αλβανοί.
Φαίνεται ότι την αντήλλαξε με την Σίπισκαν (Ιππισχίαν) πλησίον της Μοσχοπόλεως, κατοικουμένην από Βλάχους, και την καταστροφήν λαβούσαν συγχρόνως με την Μοσχόπολιν και το Βιθικούκιον.
Σήμερον το Βιθικούκιον είναι χωρίον πολλά μικρόν, κείμενον προς μεσημβρίαν της Κοριτσάς, τέσσαρας ώρας μακράν, υπό την πολιτικήν διοίκησιν Κολωνίας.
Επίσης και η πόλη των Μπιτωλίων δεν περιέχει ψυχάς είκοσι χιλιάδας, ως κατά λάθος λέγει ο Κυρ. Αραβαντινός, αλλά οικογενείας είκοσι χιλιάδας περίπου.
Όσον δε περί εθνικότητος των Σουλιωτών, το βέβαιον είναι ότι η μητρική των γλώσσα είναι η Αλβανική, καθώς και των Υδραίων, Σπετσιωτών, Ποριωτών, και τοσούτων άλλων εντός και εκτός της ελευθέρας Ελλάδος.Αλλ'αποκαλών αυτούς ο Κ.Αραβαντινός Έλληνας, δεν σφάλει, νομίζω, διότι, ως παρά πολλών δοξάζεται, η καταγωγή των Αλβανών είναι Πελασγική, της αυτής δηλαδή Ελληνικής ρίζης.
Ου μόνον δε οι χριστιανοί, αλλά και οι κατά καιρούς εξ ανάγκης ασπασθέντες τον Μωαμεθανισμόν Αλβανοί, οι και Τουρκαλβανοί ονομαζόμενοι,
φαίνονται αισθήματα μάλλον Ελληνικά ή Τούρκικά έχοντες, και ουδέποτε μετά των Τούρκων συμβιβάζονται.
Η Κοριτσά, τουρκιστό Γκιόρτζια,
συνωκίσθη, φαίνεται επί Τουρκοκρατίας, ελπίζω δε να σας στείλω την χρονολογίαν της συνοικήσεως.
Κείται εις κοιλάδα έχουσαν δέκα μεν ωρών μήκος, δύο δε πλάτος, οριζόμενη από όρη υψηλά, ήτοι ανατολικώς εκ των διακλαδισμών της Πίνδου, δυτικώς από τα όρη της Μοσχοπόλεως και της Γκόρρας, και αρκτικώς από το
Ξηροβούνι, το οποίον εκτείνεται μέχρις Αχρίδος και του όρους Σκάρδου.
Ο ποταμός
Ντεβόλ, εξ ου ονομάζεται και η επαρχία εκείνη
Ντεβόλ, απέχει δύο ήμιση ώρας αρκτικώς, και χύνεται εις το Αδριατικόν.
Η πόλις έχει σήμερον πληθυσμόν δέκα χιλιάδων κατοίκων,
εξ ων μόλις χίλιοι εισί Τούρκοι, οι δε λοιποί ορθόδοξοι,
ομιλούντες την Αλβανικήν γενικώς και εντός της πόλεως και καθ'όλην την επαρχίαν, πλην δύο μόνον χωρίων Δρενόβου και Μπομποστίτσης, όπου είναι εν χρήσει η Βουλγαρική και της Μοσχοπόλεως και Σιπίσκας, ένθα ομιλείται και η Βλαχική.
ΕΙς τα περίχωρα οι πλείστοι σχεδόν εισίν Οθωμανοί, καιτοι εις τινα εξ αυτών σώζονται εκκλησίαι.
Απέχει αρκτικώς 12 ώρας από την Αχρίδα, και μεσημβρινώς 26 από τα Ιωάννινα, κειμένη μεταξύ των δύο τούτων πόλεων, δυτικώς δε από το Μπεράτι 12 ώρας.
Έχει σχολείον Ελληνικόν, Αλληλοδιδακτικόν και Παρθεναγωγείον, ένθα διδάσκονται τα Ελληνικά γράμματα.
Το
1849 έτος εστάλη παρά των εν Αιγύπτο παρεπιδημούντων συμπολιτών χρηματική συνδρομή
δια τα σχολεία ταύτα, ήτις τοσούτον εκέντησε την φιλοτιμίαν της Κοινότητος, ώστε απαφάσισαν
παμψηφεί να συνεισφέρη όλος ο λαός το κατά δύναμιν. Συνέχθησαν σε αξιόλογοι ποσότητες εις ας προσετέθη και ετέρα των εν Αιγύπτω συμπολιτών και
ωκοδομήθησαν τρία νέα σχολεία ανηγέρθη η Μητρόπολις, διωρθώθηκαν τα υδραγωγεία προ ολίγου δε είχεν ανεγερθή και η
πυρποληθείσα εκκλησία της Θεοτόκου, αυξηθείσα κατά μήκος και πλάτος,
και ετέρα του Προφήτου Ηλιού, και ήδη μένει και περίσσευμα εκ λιρών Αγγλικών 2500, περίπου.
Με το ποσόν δε τούτο, το οποίον θέλει αυξηθή και εκ προσδωμένων συνεισφορών
των εν Μολδοβλαχία συμπολιτών, θέλουσιν αγορασθή κτήματα, το εισόδημα των οποίων θέλει χρησιμεύσει
προς συντήρησιν των σχολείων κατά το μέλλον.
Διά δε το κεντρικόν της θέσεως και το πλεονέκτημα το οποίον έχει εις το εμπόριον η πόλις αύτη, συγκριτικώς προς τας άλλας ομόρους επαρχίας, οίον, την Καστοριάν, Ανασελίτσαν, Χουρουπίσταν, Ντεβόλην, Πρέσπαν, Γκόρραν, Μόκραν, Όπαριν, Σκραπάριον. Κολωνίαν, Κόνιτσαν, Πρεμέτην κ.λ.π, ηδύνατο να προοδεύση πολύ περισσότερον (
η χριστιανική, εννοείται, Κοινότης)
αν δεν ήτον εκτεθειμένη εις τοσαύτας καταπιέσεις και διαρπαγάς τών πέριξ Τουρκαλβανών.
Απόδειξις δε των καταδρομών
είναι η ερήμωσις τοσούτων μεγαλοπόλεων προυπαρχουσών εις αυτήν ταύτην την περιοχήν, δηλαδή της Εμπορίας, Μπαρτσίου, Σελασφόρου (νυν Σβέσδας), Βιθικουκίου, Μοσχοπόλεως, Σιπίσκας, Λινοτόπου, Νικολίτσης και Μπομποστίτσης, ένθα δεν βλέπει τις πλέον ειμή ερείπια, και μόνον δεκάδας τινάς οικογενειών,
τας πλείστας νεήλυδας, ο δε Λινότοπος είναι παντάπασιν έρημος.
Τούτου ένεκα πολλοί των συμπατριωτών πλουτήσαντες δια του εμπορίου εις διαφόρους ξένους τόπους, ιδίως δε εις Αίγυπτον και Μολδοβλαχίαν, δεν επανέρχονται εις την πατρίδα,
φοβούμενοι μη καταστραφώσιν υπό των κρατούντων, όπως και πρότινων ετών συνέβη, καταστραφέντων όλων των εκεί ευκαταστάτων, το οποίον και σήμερον δύναται να συμβή, διότι εις τα μέρη εκείνα, ως μεσόγεια, τα οποία δεν επισκέπτονται ποτέ οι Ευρωπαίοι,
η βαρβαρότις και η θρησκομανία ουδέποτε εξηλείφθησαν.Το 1822 έτος Ιουνίου 19 Μ.Μ η αγορά άπασα, ήτις είναι χωριστή, κείμενη εν μέσω της πόλεως, απατεφρώθη μετά των εμπορευμάτων από πυρκαιάν τυχαίαν ενώ τότε,
υφισταμένης της Ελληνικής επαναστάσεως, υπέφερεν η Κοινότης τα πάνδεινα, φορολογούμενη, αγγαρεύομενη, υποβαλλομένη εις στρατιωτικούς σταθμούς, πρόστιμα και λοιπά όσα δεν δύναται τις να περιγράψη.
Και όμως ο εθνικός υπέρ της κοινής πατρίδος ζήλος δεν ηλαττώθη,
διότι το αυτό έτος μετά την πυρκαιάν, υπέρ τας 500 ψυχάς αιχμαλώτων Ελλήνων εξηγόρασεν η Κοινότης από τους Τουρκαλβανούς με αδράν πληρωμήν, ένεκα του οποίου υπέπεσεν εις την οργήν του γενικού τότε Διοικητού Χουρσίτ Πασσά, όστις τους καθυπέβαλεν σε πρόστιμον γροσίων 120 χιλιάδων, αφαιρέσας και 18 εκ των αιχμαλώτων, αποκρυβέντων των άλλων.
Έδραμον δε και εις τον Ελληνικόν αγώνα
εθελονταί περί τους είκοσι νέους, οίτινες συνηγωνίσθησαν με όλην την αυταπάρνησιν, άλλοι μεν πεσόντες εις την μάχην, άλλοι δε διασωθέντες και μείναντες δια παντός εις την Ελλάδα, άλλοι δε επιστρέψαντες εις την πατρίδα.
Είναι δε οι επόμενοι,
Φίλιππος Γάρος,
Σταύρος Ύριας,
Χατζή Αδάμος Ντάσχης,
Μήτρος Ζαγραντίστης,
Χρήστος Ιωάννου Μήτκος,
Χα. Βελής του Τζαμπελή,
Τέρπος Ταντσιόλλης,
Μπάζης Καραμέτας,
Λάμπρος Νούκος,
Πρεβεζάρης Κώστα Κόκες,
Γρίζης,
Βάσος Γιάρης,
Κώτσης Χα. Μπάνης,
Κολιοπότσης,
Κωτώρης Κ. Συτόσης,
Στήργος και
Ντούμης κ.λ.π
Από δε την επαρχίαν όλην μετέβησαν εθελονταί υπέρ τους πεντακοσίους, των οποίων όμως αγνοούμεν τα ονόματα.Το τέλος του 1823 έτους ο Διοικητής Αμπόυ Λομπούτ Πασσάς, εδρεύων τότε εις Λάρισαν, επροσκάλεσεν εκεί τους προύχοντας της Κοινότητος, απαιτών χρηματικόν δάνειον, και επειδή είπον ότι είναι άποροι έρριψε δώδεκα εξ αυτών εις την φυλακήν. Αφού δε μετά τρομεράς βασάνους έλαβε παρ'αυτών ομόλογον υποσχετικόν να μετρήση η Κοινότης
γροσίων 200 χιλιάδας, τους απέλυσεν ημιθανείς, αποστείλας συγχρόνως εις Κοριτσάν και τον Μουσταφά Βέην Παλιάσαν προς είσπραξιν των χρημάτων.
Το 1824 έτος, κατά Φεβρουάριον μήνα,
διήρπασαν οι επαρχιώται Τούρκοι την Κοινότηταν όλην,
αφήσαντες ολόγυμνους τους χριστιανούς, φονεύσαντες δε και τινάς εναντιωθέντας.
Ακολούθως δε εγένοντο κατά καιρούς πολλάι αρπαγαί και κακώσεις, αλλ'όχι τόσον καταστρεπτικαί, διο και δεν τας απαριθμούμεν.
Εξολοθρευτικήν δε βλάβην επέφερεν η κατά το έτος 1858, Απριλίου 12, δια νυκτός εκραγείσα πυρκαιά εις την αγοράν, ην και αποτέφρωσεν ολόκληρον, επενεγκούσα ζημίαν
λιρών Αγγλικών πεντακοσίων περίπου χιλιάδων.
Λέγεται δε ότι και η πυρκαιά αύτη ήτο τυχαία, αλλ ο Διοικητής
χατζή Ισείν Βέης Κομινίτσης (συνεπαρχιώτης) από αντιπάθειαν προς τους χριστιανούς, ουχί μόνον να βοηθήση εις απόσβεσιν του πυρός ηθέλησεν, αλλά και τους δραμόντες εις βοήθεια απέτρεψε, καταστρέψας ούτως ολόκληρα τα συμφέροντα των χριστιανών.
Εν Καίρω, την 6 Απριλίου 1859.
Εις των συνδρομητών.
πηγή: Περιοδικόν ΠΑΝΔΩΡΑ - φυλλάδιον 219 -ΤΟΜΟΣ Ι - 01/05/1859